معرفی موشک های بالستیک

موشک های بالستیک چیست؟

موشک  های بالستیک Ballistic missile به موشک‌هایی‌ می‌گویند
که تا ارتفاع بسیار بالایی اوج می‌گیرند
(که قسمتی از راه با موتور و مابقی راه را با استفاده از نیروی جاذبه زمین
به سمت هدف می‌روند که مانند یک سقوط آزاد
البته با هدایت صحیح است.

موشک‌های بالستیک

معمولاً ارتفاع بسیار بالایی می‌گیرند و برخی از موشک‌های بالستیک
که برد بسیار بالایی دارند حتی از جو زمین نیز خارج می‌شوند
و با استفاده از ماشین ورود مجدد RV به جو بازمی‌گردند.

مهمترین مسئله موشک های بالستیک
موشک های بالستیک در حقیقت یک ماشین تحویل موشک-مولد،
شامل سیستم رهیابی و محفظه حمل مهمات است
که اساساً علیه اهداف زمینی و سطحی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

انواع گوناگون موشک‌های بالستیک معمولاً بر حسب برد طبقه‌بندی می‌شوند.
نوع خاصی از موشک‌های بالستیک وجود دارد
که از زیردریایی‌ها شلیک می‌شود و SBLM نام دارد.
در ساخت موشک‌های بالستیک، مبحث پیشرانه که مشخص‌کننده برد موشک است
مهمترین مسئله محسوب می‌شود و
پس از آن میزان توانایی حمل مهمات که قدرت تخریب آن را افزایش می‌دهد.

تاریخچه استفاده از موشک‌های بالستیک

اولین موشک بالستیک A-۴ نام داشت که معمولاً
با نام موشک «وی-۲» اصطلاح آلمانی ۲-Vergeltungswaffe
به معنی «سلاح انتقامی ۲» شناخته می‌شود
که بین سال‌های ۱۹۳۰ تا ۱۹۴۰ میلادی توسط آلمان نازی
و زیر نظر ورنر فون براون در ورماخت ساخته شد.

اولین پرتاب موفقیت آمیز وی-۲ در سوم اکتبر ۱۹۴۲ بود
و برای اولین بار در تاریخ چهارم سپتامبر ۱۹۴۴ علیه انگلستان استفاده شد.
تا پایان جنگ جهانی دوم حدود سه هزار موشک وی-۲ از مجموع ۶ هزار
موشک ساخته شده توسط ورماخت،
به سمت کشورهای بریتانیا، هلند و بلژیک پرتاب شده بود.

انواع موشک‌های بالستیک

موشک‌های بالستیک را می‌توان از نظر بُرد یا کاربرد آن‌ها دسته‌بندی کرد،
که معمولاً آن‌ها را بر اساس بُرد گروه‌بندی می‌کنند.

کشورهای مختلف الگوهای متفاوتی را برای دسته‌بندی موشک‌های بالستیک به کار می‌گیرند.
دسته‌بندی موشک‌های بالستیک به شرح ذیل است.

–موشک های بالستیک تاکتیکی
(Tactical ballistic missile) با میزان بُرد ۱۵۰ تا ۳۰۰ کیلومتر

–موشک های بالستیک کوتاه برد
( Short-range ballistic missile) با برد کمتر از هزار کیلومتر

–موشک های بالستیک میان‌بُرد
(Medium-range ballistic missile)با میزان برد بین هزار تا سه هزار و ۵۰۰ کیلومتر

–موشک های بالستیک دوربرد
(Intermediate-range ballistic missile)با میزان برد سه هزار و ۵۰۰ تا پنج هزار و ۵۰۰ کیلومتر

–موشک های بالستیک قاره‌پیما
(Intercontinental ballistic missile)با برد بیشتر از پنج هزار کیلومتر

نکته‌ای که باید به آن اشاره شود این است که
موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد از توانایی کمتری
در حمل بارهای سنگین برخوردارند؛

لذا به دلیل وجود این محدودیت‌ها عمدتاً از موشک‌های بالستیک میان‌بُرد،
دوربرد و قاره‌پیما برای حمل بارهای سنگین مانند
سرجنگی پرقدرت استفاده می‌شود و در غیر این صورت پرتاب کردن حجم
کمی از مواد منفجره معمولی توسط موشک‌های بالستیک صرفه اقتصادی ندارد.

از آنجایی که از موشک‌های بالستیک کوتاه‌بُرد
در حمل بارهای سنگین استفاده نمی‌شود و صرفه اقتصادی ندارد،
اما به‌طور بالقوه در درگیری‌های منطقه‌ای به‌دلیل فاصله کم کشورها،
هزینه نسبی کم و سهولت در تنظیمات و پیکربندی،
از نوع کوتاه‌برد موشک‌های بالستیک استفاده می‌شود.

فناوری موشک های بالستیک

به گزارش خبرنگار حوزه امنیتی و دفاعی گروه سیاسی خبرگزاری آنا،
موشک‌های بالستیک دارای فناوری پیچیده و خاصی هستند
که این فناوری پیچیده آن را از سایر موشک‌ها متمایز ساخته است.

موشک های بالستیک بسته به بُردی که دارد از چند ۱۰ هزار متر
تا چند ۱۰۰ کیلومتری از سطح زمین فراتر رفته
و نیم‌کره زمین را در نزدیکی جو یا خارج از جو دور می‌زند
و در نهایت بر روی هدفی که از پیش تعیین شده است،
به‌صورت عمودی و بر روی دماغه آن فرود می‌آید.

موشک های بالستیک می‌تواند بیش از ۱۲ هزار کیلومتر مسافت را طی کند
و این میزان بستگی به نوع موشک و بُرد آن دارد.

در واقع بُرد و سرعت بالای بالستیک‌ها یک مزیت مهم محسوب می‌شود
تا در بخش‌های نظامی و غیرنظامی مانند تحقیقات فضایی از آن استفاده شود.
یک موشک های بالستیک با سوخت جامد می‌تواند
مسافت ۱۰ هزار کیلومتری را کمتر از یک ساعت طی کند؛
لذا هیچ سلاحی سرعت موشک‌های بالستیک را ندارد.

عرصه موشک در ایران

شاید یکی از مهمترین دستاورد‌های دفاعی در ایران که
در سال ۹۸ رونمایی شد و
نوید بخش آینده‌ای روشن را در عرصه بازدارندگی را به همراه داشت
در عرصه موشکی بود. یکشنبه ۲۰ بهمن ماه بود
که با حضور سرلشکر حسین سلامی فرمانده کل سپاه و
سردار امیرعلی حاجی‌زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه،
موشک چابک (رعد ۵۰۰) که برخوردار از نسل جدید پیشران‌ها
و با بدنه غیر فلزی و کامپوزیت بود رونمایی شد.

استفاده از فناوری بدنه‌های الیاف کربن قابلیت تحمل ۱۰۰ بار فشار
و دمای ۳ هزار درجه سانتیگراد،
دستیابی به موشک‌های بسیار سبک را برای ایران فراهم کرد.
موشک رعد ۵۰۰ از موشک‌های نسل جدید است
که در مقایسه با موشک فاتح ۱۱۰ با بدنه فولادی،
با یک دوم وزن، اما ۲۰۰ کیلومتر از افزایش برد برخوردار است.

در این مراسم همچنین نیروی هوافضای سپاه از موتور‌های موشک
با نازل متحرک رونمایی کرد که ترکیب دو دستاورد بزرگ «بدنه کامپوزیت»
و «نازل متحرک» در موشک، امکان استفاده از موتور‌های سوخت جامد
را در خارج از جو برای کشورمان فراهم کرد.

با دستیابی به این موفقیت، ساخت ماهواره بر‌های سبک سوخت جامد،
موشک‌های زمین به زمین با سطح مقطع راداری کم و مانور پذیر کردن
موشک‌ها به منظور عبور از سپر موشکی و کاهش هزینه‌ها و افزایش تولید
و کاهش پیچیدگی در تولید و نهایتاً جهش نسلی در موشک‌ها فراهم شد.

توانایی موشکی ایران

امروز توانایی موشکی ایران یک بخش کلیدی و راهبردی از توان نظامی
و دفاعی کشورمان است و با توجه به دشمنان منطقه‌ای
و جهانی و البته تحریم‌های شدید در همه عرصه‌ها بویژه حوزه نظامی
که در جنگ تحمیلی به خوبی برای ملت ما مشخص شد

در حالی که رژیم بعث عراق پیشرفته‌ترین تجهیزات را به راحتی تهیه می‌کرد،
ایران در تهیه ابتدایی‌ترین نیاز‌های دفاعی خود هم با مسائل و مشکلات فراوانی روبرو بود
که بار‌ها توسط مسئولان گفته شده است،
اهمیت این توان موشکی بیش از پیش مشخص می‌شود.

امروز دیگر توان موشکی ایران برای همگان ثابت شده
و دشمنان ملت ایران و انقلاب اسلامی به آن اعتراف کرده‌اند
به گونه‌ای که وزارت دفاع آمریکا در گزارشی توان موشکی ایران
را به عنوان بزرگترین نیروی موشکی در خاورمیانه توصیف می‌کند،
توانی که عمدتاً متشکل از موشک‌های کوتاه برد و میان‌برد است.

از این رو، نگاهی هر چند کوتاه به بخشی از توانمندی‌های دفاعی کشور
در حوزه موشک‌های بالستیک خواهیم داشت و دستاورد‌ها
و پیشرفت‌ها در این زمینه را با پیش از انقلاب اسلامی مورد قیاس قرار می‌دهیم.

توان موشکی پیش از انقلاب

۹ خرداد ۱۳۵۱ «ریچارد نیکسون» رئیس جمهور آمریکا
به همراه «هنری کیسنجر» مشاور امنیت ملی این کشور که به ایران سفر کرده بودند
با محمدرضا پهلوی دیدار کردند.
در نتیجه این دیدار و مذاکرات، شاه اجازه پیدا کرد
که با معافیت از همه نظارت‌ها و محدودیت‌های تسلیحاتی هر گونه سلاح
و تجهیزات نظامی بجز سلاح هسته‌ای را که نیاز دارد
می‌تواند از ایالات متحده آمریکا خریداری کند،

اما با وجود این توافق و قول و قرار‌های میان مسئولان دو کشور
در ۲۷ اردیبهشت ۱۳۵۴ هنری کسینجر در دیدار با محمدرضا پهلوی به او اعلام کرد
فروش موشک زمین به زمین به ایران امکان ندارد
و این موضوع خط قرمز آمریکاست و آمریکایی‌ها تا سال ۱۳۵۷
و پیروزی انقلاب اسلامی حتی راکت‌هایی با برد ۶۰ کیلومتر نیز به ایران نفروختند.

توان موشکی ایران پس از انقلاب اسلامی

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ایران دیگر به عنوان یک خریدار
صرف تسلیحات موشکی نبود
بلکه به عنوان بزرگترین قدرت تولیدکننده موشک‌های بالستیک
و نقطه زن در دنیا شناخته می‌شود که سایر کشور‌ها و
دولت‌ها درخواست خرید تسلیحاتی از ایران را دارند.

نیاز کشور به تجهیزات موشکی و اهمیت داشتن این فناوری تنها ۱۷ روز
بعد از آغاز جنگ تحمیلی یعنی ۱۷ مهر ۱۳۵۹ و
حمله موشکی رژیم بعث عراق به شهر دزفول احساس شد.

در این روز ارتش عراق با یک فروند موشک «فراگ ۷» دزفول را هدف قرار داد
و ۷۰ نفر از مردم بیگناه این شهر به شهادت رسیدند.

این حملات موشکی به شهر‌ها و مراکز حساس ایران با قدرت از سوی رژیم بعث عراق دنبال شد
به گونه‌ای که تا یکم فروردین ۱۳۶۳ هزار و ۷۰۶ مرتبه این اقدام را تکرار کرد.

قابل توجه است با توجه به اینکه هدف اصلی حملات موشکی رژیم بعث عراق،
شهر‌های ایران بود و در این حملات خونین تعداد زیادی از غیرنظامی‌ها به شهادت می‌رسیدند
هیچکدام از سازمان‌های بین المللی و حتی مسئولان سازمان ملل و
سران کشور‌ها به این اقدامات و جنایات ضد بشری عراق واکنشی نداشتند.

در تیرماه ۱۳۶۳ مسئولان کشورمان به این نتیجه رسیدند
که با استفاده از توان موشکی و با هدف قرار دادن شهر‌های تخلیه شده عراق،
صدام را از حمله به شهر‌ها منصرف کند.
به همین منظور تلاش‌های بسیاری برای خرید موشک آغاز شد،
اما همانگونه که از سوی مسئولان و فرماندهان نظامی بار‌ها اعلام شده است
هیچ کشوری حاضر به فروش تسلیحات نظامی به ایران نبود.

با این وجود در تابستان ۱۳۶۳ سوریه حاضر شد تکنیک‌های آماده سازی و پرتاب موشک
را به افسران ایرانی آموزش دهد و بعد از آن محمد قزافی حاکم لیبی هم قبول کرد
در اولین مرحله ۸ موشک اسکاد B ساخت کشور روسیه با دو سکوی پرتاب و
خدمه آن را در اختیار ایران قرار دهد.

در سوم آبان ۱۳۶۳، ۱۳ نفر از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با مسئولیت حسن تهرانی مقدم
به صورت مخفیانه و سری به سوریه رفتند
و در تیپ ۱۵۵ موشکی این کشور دوره‌های مختلف را گذرانده
و آموزش‌های لازم را فرا گرفتند.
اگر چه افسران سوری معتقد بودند این آموزش نیازمند ۴۵ دانشجو و
۶ ماه زمان است، اما گروه اعزامی ایران این آموزش‌ها
را تنها طی دو ماه با موفقیت پشت سر گذاشتند.

عراق در ۱۳ اسفند ۱۳۶۳ مرحله جدیدی از جنگ شهر‌ها و
حمله موشکی به ایران را آغاز کرد.

وزارت دفاع ایران نیز در واکنش به این اقدام رژیم بعث عراق در اطلاعیه‌ای عراق را به حمله متقابل تهدید کرد
و ۴۸ ساعت مهلت به آن‌ها داد که از این اقدامات دست بردارند،

اما مسئولان عراقی این موضوع را جدی نگرفتند تا در نهایت اینکه
در سحرگاه ۲۱ اسفند ۱۳۶۳ ایران اولین موشک اسکاد خریداری شده
از لیبی را به سمت عراق شلیک و پالایشگاه کرکوک را هدف قرار داد.

در روز‌های بعد این حملات موشکی ادامه داشت و
۹ موشک دیگر در مناطقی مانند بانک رافدین،
باشگاه افسران، وزارت خارجه و دیگر مناطق حساس عراق شلیک شد.
در نتیجه این حملات موشکی ایران، رژیم بعث عراق دست از موشک باران شهر‌ها برداشت.
این عملیات و از نتایج آن اولین تجربه موفقیت آمیز ایران در بازدارندگی موشکی بود.

با وجود موفقیت ایران در برابر صدام در این مرحله احتمال اینکه
کشوری حاضر به فروش موشک به ایران نشود می‌رفت.

به همین دلیل در ۱۵ فروردین ۱۳۶۴ با خواست حسن طهرانی مقدم
دو موشک اسکاد خریداری شده تحویل مهندسان صنعتی شد
تا کار مهندسی معکوس روی آن‌ها صورت گیرد.

بعد از آن بود که قذافی در نتیجه مذاکرات با صدام از همکاری با ایران سر باز زد
و صدام در ۴ دی ماه ۱۳۶۵ با اطمینان از اینکه ایران توان پاسخ ندارد
مرحله جدیدی از حمله موشکی به شهر‌های کشورمان را آغاز کرد،
اما جوانان ایرانی با وجود قطع همکاری تکنسین‌های لیبایی
با ایران تنها بعد از ۱۷ روز در ۲۱ دی ماه ۱۳۶۵ اولین موشک اسکاد
با هدایت تیم موشکی سپاه شلیک و به مقر نیروی هوایی عراق
در بغداد اصابت و موجب بهت و حیرت همگان شد.

بعد از آن ایران به سمت کره شمالی و خرید موشک از این کشور رفت و
فناوری ساخت موشک اسکاد را از کره شمالی دریافت کرد.

بعد از جنگ تحمیلی تجربه جنگ شهر‌ها موجب شد ایران تلاش خود
را برای تولید موشک اسکاد افزایش دهد و در ابتدای دهه ۷۰ این زحمات به ثمر رسید
و ایران توانست موشک شهاب یک را تولید کند، اما برد آن کم بود.

به همین دلیل متخصصان ایرانی تلاش کردند تا موشک‌هایی با برد بیشتر بسازند
که موشک‌های شهاب ۲ و ۳ محصول این تلاشند.

مسئله دیگری که در این زمان مطرح شد بحث دقت در هدفگیری موشک‌ها بود.
۵ میلیون ساعت کار برد تا متخصصان ایرانی بتوانند
دقت این موشک‌ها را افزایش دهند و در این زمان موشک فاتح ۱۱۰ در
سال ۱۳۸۱ با دقت ۱۰ متر تولید شد.

این گونه بود که ایران توانست پس از دو دهه تلاش راه خود را برای
تولید موشک‌های پیشرفته بومی با برد و دقت لازم هموار کند.

عبور از سیستم‌های دفاعی موشکی یکی دیگر از مسائل مطرح شده
در توان موشکی بود که برای دستیابی به این قابلیت می‌بایست
موشک‌ها به سرعت‌های بسیار بالایی دست یابند.

اتفاقی که در نیمه دوم سال ۱۳۸۸ با آزمایش موشک سجیل رخ داد.
این موشک ۲۲ تنی بیش از ۴ کیلومتر بر ثانیه از آسمان بر سر اهداف فرود می‌آید
که بنا بر اعتقاد کارشناسان رهگیری و انهدام آن توسط سیستم دفاع موشکی
یا گنبد آهنین غیرممکن است.

بررسی موشک ها

در ادامه به بررسی جزئیات موشک‌های بالستیک
که در سال‌های بعد از انقلاب به دست متخصصان داخلی
و با وجود تحریم‌های تولید شده است می‌پردازیم:

موشک شهاب 1

موشک شهاب ۱ از طریق مهندسی معکوس و
برگرفته از موشک اسکاد B شوروی تولید شده است.
این موشک دارای سوخت مایع و دو مخزن سوخت درونی و کلاهک یک تنی است.
شهاب ۱ دارای برد ۳۲۰ کیلومتر و طول آن ۱۱.۲ متر است
که از سکو پرتاب می‌شود و دقتی بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ متر دارد.
از شهاب ۱ در موشک باران پایگاه اشرف متعلق به گروهک منافقین استفاده شد.

موشک شهاب 2

موشک شهاب ۲ ارتقا یافته شهاب ۱ است.
شهاب ۲ دارای برد ۷۵۰ کیلومتر با یک کلاهک ۷۵۰ کیلوگرمی
و همانند شهاب ۱ از سوخت مایع بهره می‌برد و
دقت آن نیز حدود ۵۰ متر است. این موشک ۱۲ متر طول و ۶ تن وزن دارد.

موشک شهاب 3

شهاب ۳ اولین موشک میان برد در ایران است،
این موشک دارای سوخت مایع بوده که در نمونه ارتقا یافته
آن به برد ۲ هزار کیلومتر می‌رسد. شهاب ۳ کلاهک ۷۰۰ کیلوگرمی دارد
و نازل خروجی و بخش متغیر آن به موشک اجازه تغییر و
اصلاح مسیر می‌دهد و سرعت نهایی آن حدود ۷ ماخ است.
موشک شهاب ۳ نیز همانند دو نمونه قبلی دارای سکوی پرتاب متحرک است.

موشک فاتح 110

تولید موشک فاتح به اوایل دهه ۸۰ بر می‌گردد.
فاتح ۱۱۰ یک موشک سوخت جامد تک مرحله‌ای است
که با توجه به دقت بالا به عنوان یک موشک تاکتیکی
دقیق نقطه زن جایگزین موشک شهاب ۱ شد.
حداکثر برد این نوع از موشک‌های ایران حداکثر ۳۰۰ کیلومتر است.
این موشک از هدایت اینرسی و تکنولوژی‌های جانبی برای هدایت بهره می‌برد
و دارای موتوری تک مرحله‌ای است.

۱۷ شهریور ۱۳۹۷ سپاه مقر فرماندهی حزب دموکرات کردستان
را با هفت موشک فاتح ۱۱۰ مورد هدف قرار داد
که ۱۶ نفر از رهبران این حزب به هلاکت رسیدند.

موشک قیام

موشک قیام در ۲۹ مرداد ۱۳۸۹ رونمایی شد
این موشک با برد ۸۰۰ کیلومتر از لانچری متحرک برخوردار است.
موشک قیام از فناوری پایداری بسیار بالایی برخوردار است
و به همین دلیل بال‌ها در آن حذف شده است
تا امکان شناسایی توسط رادار‌ها کاهش یابد،
این ویژگی توان رادار گریزی بیشتری به موشک قیام داده است.

موشک زلزال 

موشک زلزال بارشی یک موشک هدایت شونده است
که بر اساس راکت زلزال طراحی و ساخته ساخت شده،
برد این موشک ۳۰۰ کیلومتر است که اولین بار در سال
۱۳۹۱ سرلشکر محمد علی جعفری فرمانده وقت
کل سپاه خبر تولید آن را اعلام کرد.

این موشک در انتها و جلوی بدنه دارای بالچه هدایت مثلثی است
بنابر اطلاعات موجود در دو نوع ارائه شده است
که یکی شامل ۳۰ مهمات ۱۷ کیلویی غیر هدایت شونده،
نوع دوم آن دارای ۴ مهمات به وزن ۱۰۰ کیلوگرم است
که روی کلاهک نصب می‌شود و از سامانه هدایت برخوردار است.

موشک زلزال بارشی برای انهدام تأسیسات و تجهیزات دشمن مانند فرودگاه‌ها،
خودروها، هواپیماها، بالگرد‌ها مستقر در فرودگاه
و یا سامانه پدافند دشمن استفاده می‌شود.

این نوع موشک برای اولین بار در ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۳
در جریان بازدید مقام معظم رهبری از نمایشگاه
دستاورد‌های نیروی هوافضای سپاه به نمایش گذاشته شد.

موشک فاتح 313

موشک فاتح ۳۱۳ نمونه دوربردتر فاتح ۱۱۰ و با بردی ۵۰۰ کیلومتری است
که از بدنه سبک تری برخوردار است
که در ۳۱ مرداد ماه سال ۱۳۹۴ به نمایش گذاشته شد.

این موشک از سوخت جامد مرکب برخوردار است.
دقت و هدف گیری دقیق فاتح ۳۱۳ در عملیات
«شهید سلیمانی» برای همگان مشخص شد.

در این عملیات نیروی هوافضای سپاه ۱۸ دی ماه و
در پاسخ به اقدام تروریستی ارتش آمریکا در به شهادت رساندن سپهبد سلیمانی
فرمانده نیروی قدس سپاه از موشک فاتح ۳۱۳ برای هدف
قرار دادن پایگاه عین الاسد در استان الانبار عراق که
از مهمترین پایگاه‌های آمریکا در عراق است استفاده کرد.

ذوالفقار

موشک ذوالفقار یک موشک سوخت جامد با
برد ۷۵۰ کیلومتر و با دقت هدفگیری بیشتر از فاتح ۱۱۰ و فاتخ ۳۱۳ است
که شباهت بسیاری به فاتح ۳۱۳ دارد، اما از سر جنگی کوچک‌تر برخوردار است
و بالک‌های هدایت شونده آن نیز تغییراتی داشته است.

موشک ذوالفقار موشکی زمین به زمین، مایل پرتاب،
یک مرحله‌ای که قادر است اهداف خود را تا فاصله ۷۰۰ کیلومتری
مورد اصابت قرار داده و منهدم کند.

برخورداری از و سکوی پرتاب متحرک و خود کششی،
رادار گریزی قابلیت نقطه زنی، سبک و تاکتیکی بودن
را از دیگر ویژگی‌های موشک ذوالفقار است.

موشک‌های ذوالفقار توسط نیروی هوافضای سپاه
در عملیات علیه مقر سرکرده‌های داعش در سوریه مورد استفاده قرار گرفت.

هرمز 1و2

موشک هرمز ۱ و ۲ از نوع موشک‌های ضد کشتی و زمین
به زمین ایران هستند که در اردیبهشت ۱۳۹۳ با
حضور فرماندهی معظم کل قوا در نمایشگاه دستاورد‌های دفاعی رونمایی شد.
هرمز یک موشک بالستیک ضد رادار و شباهت
بسیاری با موشک خلیج فارس و خانواده فاتح ۱۱۰ دارد.
برد آن ۳۰۰ کیلومتر و سر جنگی ۴۵۰ تا ۵۰۰ کیلومتر دارد.

موشک هرمز ۲ نیز دارای قابلیت‌های موشک بالستیک
خلیج فارس موشکی ضد کشتی است
با سرعت حدود ۵ ماخ و با سر جنگی ۴۵۰ کیلوگرم
و ویژگی‌های پروازی همچون فاتح ۱۱۰ و خلیج فارس دارد.

قدر

موشک بالستیک و دوربرد قدر F با برد ۲۰۰۰ کیلومتر
از نوع سوخت مایع است که با سرجنگی‌های مختلف بارشی
و شدید الانفجار قابلیت انهدام اهداف را با دقت زیاد تا برد ۲۰۰۰ کیلومتر دارد.

در اسفندماه ۱۳۹۴ و در جریان برگزاری رزمایش موشکی
«اقتدار ولایت» دو فروند موشک قدر از نوع قدر
F و قدر H از ارتفاعات البرز شرقی به سوی اهدافی
در سواحل مکران شلیک شد که بر روی موشک قدر F
شعار معروف «اسرائیل باید از صحنه روزگار محو شود» به زبان عبری نوشته شده بود.
برد موشک قدر-F حدود ۲ هزار کیلومتر با
وزن ۱۷۴۵۸ کیلوگرم و وزن سر جنگی ۶۴۰ کیلوگرمی دارد.

شلیک موشک قدر-F از ارتفاعات البرز شرقی

عماد

یکی از مهمترین دستاورد‌های دفاعی ایران در سال
۱۳۹۴ تست موفقیت آمیز موشک بالستیک عماد
در شرایط خاص منطقه‌ای و بین المللی بود؛
در آستانه محرم حسینی فرزندان ملت بزرگ ایران
در وزارت دفاع موشک دوربرد «عماد» نسل جدید
موشک‌های بالستیک زمین به زمین جمهوری اسلامی ایران
را با موفقیت آزمایش کردند. آزمایش این موشک
در شرایطی که آمریکا و هم پیمانانش تمرکز اصلی خود
را بر محدودیت صنعت موشکی گذاشته بودند، دستاورد مهمی به شمار می‌رفت.

موشک عماد که تمامی مراحل طراحی و
ساخت آن توسط دانشمندان و متخصصان سازمان صنایع هوافضای
وزارت دفاع صورت پذیرفته است، نخستین موشک دوربرد
جمهوری اسلامی ایران با قابلیت هدایت و کنترل تا لحظه اصابت به هدف است؛
که قادر است اهداف مورد نظر را با دقت بالا مورد اصابت قرار داده به طور کامل منهدم کند.

طراحی، ساخت و آزمایش موفقیت آمیز موشک عماد
یک جهش فناورانه و عملیاتی در این حوزه راهبردی به شمار می‌رود.

البته تست این موشک در شرایطی اتفاق افتاد
که غربی‌ها گمان می‌کردند جمهوری اسلامی ایران
از توسعه توان موشکی خود دست بر می‌دارد،
اما تست عماد تمام این رویا‌ها را از بین برد.

موشک سجیل

«خرمشهر» یکی از آخرین دستاورد موشکی رونمایی شده
جمهوری اسلامی ایران در حوزه موشک‌های بالستیک است.

این موشک که در رژه ۳۱ شهریورماه سال ۱۳۹۶ رونمایی شد،
ظاهری متفاوت‌تر از دیگر موشک‌های ایرانی دارد و
اطلاعات زیادی از ابعاد فنی آن منتشر نشده است.

برد این موشک ۲۰۰۰ کیلومتر و قابلیت حمل چند سرجنگی
را تا وزن ۱۸۰۰ کیلوگرم دارد که قدرت تخریب آن را چندین
برابر بیشتر از موشک‌های دیگر می‌سازد.

به گفته فرمانده نیروی هوافضای سپاه، ابعاد کوچک‌تر
این موشک قابلیت استفاده تاکتیکی از آن را فراهم می‌آورد.

موشک دزفول

موشک بالستیک هوشمند زمین به زمین «دزفول» سال
۱۳۹۷ همزمان با دهه مبارک فجر در مراسمی با حضور سرلشکر
محمدعلی جعفری فرمانده وقت کل سپاه و سردار امیرعلی حاجی زاده
فرمانده نیروی هوافضای سپاه در کارخانه زیرزمینی
تولید موشک‌های بالستیک سپاه رونمایی شد.

سرلشکر جعفری در این مراسم درباره نمایش کارخانه زیرزمینی
تولید موشک‌های بالستیک نقطه‌زن سپاه برای نخستین بار،
گفت: «رونمایی از این شهر تولید موشک در اعماق زمین،
پاسخی به یاوه‌گویی‌های غربی‌ها است که تصور می‌کنند
با تحریم و تهدید می‌توانند ما را محدود کرده و از اهداف بلندمان بازدارند.»

فرمانده نیروی هوافضای سپاه نیز در این مراسم امنیت ملت ایران
را خط قرمز نیرو‌های مسلح برشمرد و اظهار کرد:
«با وجود توطئه‌ها و تهدیدات دشمن علیه نظام مقدس جمهوری اسلامی،
طبیعی است که ما نیز به حرکت خود ادامه دهیم و
امروز به پاس پایداری و مقاومت خوزستانی‌های غیور،
به ویژه مردم قهرمان و مقاوم دزفول در دفاع مقدس،
از موشک هوشمند زمین به زمین “دزفول “رونمایی کردیم
که آخرین دستاورد و محصول حوزه تحقیقات نیروی هوافضای سپاه است.»

موشک هوشمند دزفول از خانواده موشک ذوالفقار
با برد ۱۰۰۰ کیلومتر و دارای فناوری‌های جدیدتری
نسبت به ذوالفقار است. سردار حاجی زاده درباره موشک هوشمند دزفول می‌گوید:
«این دستاورد مهم به لحاظ ابعاد و اندازه به هندسه موشک ذوالفقار
بسیار نزدیک است؛ موشک ذوالفقار ۷۰۰ کیلومتر بُرد دارد،
اما موشک دزفول هزار کیلومتر بُرد داشته و افزایش ۳۰۰ کیلومتری بُرد
آن به واسطه به‌کارگیری فناوری‌های جدید در این محصول دفاعی است،
قدرت انهدام و تخریب این موشک نیز به دلیل نوع موادی
که در سر جنگی آن به کارگیری شده، دو برابر موشک ذوالفقار است.»

موشک فاتح مبین

۲۲ مرداد سال ۱۳۹۷ با حضور امیر سرتیپ امیر حاتمی
وزیر دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح، نسل جدیدی از موشک‌های
صددرصد ایرانی به نام «فاتح مبین» رونمایی شد.
«فاتح مبین» مجهز به جستجوگر پیشرفته و هوشمند
با قابلیت نقطه‌زنی در زمین و دریاست.

امیر حاتمی «فاتح مبین» را موشکی چابک، رادار گریز،
تاکتیکی و نقطه‌زن معرفی کرد که قادر است در همه ساعات شبانه‌روز
و شرایط محیطی و جنگ الکترونیک دشمن، اهداف خاص مورد نظر
را در روی زمین و دریا تشخیص داده و مورد اصابت قرار دهد.
«فاتح مبین» را می‌توان نسل پیشرفته موشک‌های نقطه زن
و کوتاه‌برد ایران به حساب آورد. پیش‌تر موشک‌های «فاتح ۱۱۰»
و «فاتح ۳۱۳» توسط متخصصان هوافضای کشورمان تولید شده
و در چرخه تجهیزات نیرو‌های مسلح وارد شده بودند.

موشک رعد 500

موشک رعد ۵۰۰ با موتور کامپوزیتی «زهیر» و
نسل جدید پیشران‌های موشکی و ماهواره‌برها، یکشنبه ۲۰ بهمن سال جاری
با حضور سرلشکر حسین سلامی فرمانده کل سپاه و
سردار امیرعلی حاجی‌زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه رونمایی شد.
بر اساس این گزارش، با نمایش موشک چابک رعد ۵۰۰،
از نسل جدید پیشران‌ها با بدنه غیر فلزی و کامپوزیت رونمایی شد.

استفاده از فناوری بدنه‌های الیاف کربن قابلیت تحمل ۱۰۰ بار فشار
و دمای ۳ هزار درجه سانتیگراد و دستیابی به موشک‌های بسیار سبک را فراهم می‌کند.
موشک رعد ۵۰۰ از موشک‌های نسل جدید است
که در مقایسه با موشک فاتح ۱۱۰ با بدنه فولادی،
با یک دوم وزن، اما ۲۰۰ کیلومتر از افزایش برد برخوردار است.

همچنین نیروی هوافضای سپاه از موتور‌های موشک با نازل متحرک رونمایی کرد
که ترکیب دو دستاورد بزرگ «بدنه کامپوزیت»
و «نازل متحرک» در موشک، امکان استفاده
از موتور‌های سوخت جامد را در خارج از جو فراهم کرد.

با دستیابی به این موفقیت، ساخت ماهواره بر‌های سبک سوخت جامد،
موشک‌های زمین به زمین با سطح مقطع راداری کم
و مانور پذیر کردن موشک‌ها به منظور عبور از سپر موشکی
و کاهش هزینه‌ها و افزایش تولید و کاهش پیچیدگی
در تولید و نهایتاً جهش نسلی در موشک‌ها فراهم شد.

انواع موشک ایرانی

مقدمه

جمهوری اسلامی ایران موشک‌های مختلفی در بردهای مختلف و با ویژگی‌های متفاوت در اختیار دارد. موشک‌های خلیج‌فارس، قیام، سجیل، قدرF، شهاب 3 و چندین و چند موشک دیگر، جزو مشهورترین موشک‌های ایران به شمار می‌روند.

در این مقاله به شناخت موشک های ایرانی و جدید ترین اخبار (انواع دستاورد های موشکی ایران،اخبار ماهواره برهای ایرانی،نسل بعدی ماهواره برها،تاریخچه موشک هاو…) پرداخته ایم.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی شبکه خبر از مشرق، مفاهیم اولیه برنامه فضائی کشور در دهه 1370 و خصوصاً در نیمه دوم آن شکل گرفت. 

در واقع پس از آزمایش های موفق و نیاز کشور به برخورداری از ماهواره، برنامه فوق بر مبنای توسعه بومی تمام حلقه های زنجیره فضایی از ماهواره و ماهواره بر گرفته تا ایستگاه های زمینی تدوین شده و در مقاطع مختلف نیز مورد بازبینی قرار گرفت.

ماهواره برهای معرفی شده ایرانی که توسط وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و براساس فناوری بومی ایران توسعه یافته اند، از سوخت مایع استفاده می کنند.

شاید تا کنون از دستاوردهای تلاش ها و مجاهدت های سردار دانشمند و پارسا شهید تهرانی مقدم در عرصه دفاعی، حرف های فراوانی گفته شده اما کمتر، سخن از پروژه مهم پدر فناوری موشکی ایران که مربوط به یک موشک سوخت جامد 4 مرحله ای به نام «قائم» بوده است، به میان آمده است.

هدف مسئولان کشورمان از این طرح، طراحی و ساخت ماهواره بری برای قراردهی ماهواره هایی با جرم دست کم 100 کیلوگرم در مدار 1000 کیلومتری اعلام شده است. در گزارش حاضر به بررسی موشک قائم بر اساس اطلاعات منتشره پرداخته شده است.

باید به یاد داشت که در ابتدای برنامه فضایی ایران، پروژه های مشترکی با کشورهایی چون روسیه و ایتالیا برای کسب دانش فوق پیشرفته طراحی و ساخت ماهواره ها اجرا شد که بر این اساس ماهواره سینا با کمک روسیه و ماهواره مصباح با کمک ایتالیا طراحی شدند. 

در ادامه و با فراگیری و تولید دانش طراحی و ساخت ماهواره ها، با تعریف پروژه های مختلفی در صنایع الکترونیک و مخابرات کشور و نیز برخی دانشگاه ها امید، مصباح-2، زهره، طلوع، رصد-1، فجر و نوید علم و صنعت نیز ساخته شدند.

در زمینه ماهواره بر اما کشورمان به دلایل متعدد فنی و سیاسی، باید متکی بر توان داخلی حرکت می کرد بعدها عدم پرتاب ماهواره های ایرانی توسط کشورهای صاحب فناوری پرتاب مثلاً عدم پرتاب مصباح نیز سبب شد تا کار روی ماهواره برهای بومی شکلی جدی به خود بگیرد.

اولین خبرها از ماهواره بر ایرانی در اواخر سال 1377 منتشر شد. بعدها نیز ضمن اعلام بروز تاخیرهایی در فرایند توسعه پیشران این موشک گفته شد گونه ای از ماهواره بر با سوخت جامد بستر حمل ماهواره های ایرانی به فضا خواهد بود. 

هر چند در سال های 1383 و 84 توسط وزیر دفاع وقت آمادگی وزرات دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح برای پرتاب ماهواره به فضا بارها اعلام شد اما تا سال 1387 و آزمایش های سامانه های حامل ماهواره، برنامه فضایی ایران عملاً حالتی راکد داشت.

نگاهی به ماهواره برهای سوخت مایع ایرانی

کاوشگر1

در 15 بهمن 1386 در همان ماهی که نمونه مهندسی ماهواره امید برای اولین بار رونمایی شد ایران موشکی به نام کاوشگر1 (سفیر) را آزمایش کرد که البته نباید با راکت کاوشگر-1 که توسط پژوهشگاه فضایی ایران پرتاب شد اشتباه شود. موشک سفیر که به عنوان کاوشگر به فضا پرتاب شد یکی از آخرین گام های لازم برای پرتاب ماهواره امید به مدار بود.

بنا بر اطلاعات موجود این موشک تا ارتفاع دستکم 200 کیلومتری پرواز کرده و در تمام مسیر با حفظ ارتباط با ایستگاه های زمینی داده های تولید شده توسط حسگرهای موجود در خود را منتقل کرده است تا آزمایش های محیطی در شرایطی که ماهواره امید قرار بود حمل شود به انجام رسیده و در نتیجه آن آخرین اصلاحات روی ماهواره به انجام برسد.

در واقع هدف از پرتاب کاوشگر1 آزمایش و سنجش کارکرد مطلوب آن در حمل ماهواره و وضعیت رخ دهنده برای زیر سامانه‌های ماهواره در شتاب بالا، شرایط دما و خلأ است.

هر چند تصاویر منتشر شده در مورد پرتاب کاوشگر1، ماهواره بری با شباهت بسیار بالا به آخرین نسل از موشک های بالستیک را نشان می داد اما در همان زمان برخی منابع از آن به عنوان موشکی دو مرحله ای یاد کردند.

ماهواره بر سفیر

در همان روز پرتاب کاوشگر1، نمونه ماهواره بر سفیر که قرار بود ماهوار امید با آن پرتاب شود نیز با حضور رئیس جمهور سابق، وزیر دفاع و سایر مسئولین وقت رونمایی شد. 

موشک مذکور دارای بیش از 10 هزار قطعه بود که تمام اجزاء سازنده آن در بخش های مختلف شامل موتور، بدنه، سازه، عملگرها، هدایت و کنترل در طی 10 سال قبل بر اساس فناوری ایرانی، بومی سازی شده و در نتیجه کشورمان قادر به ساخت و پرتاب آن با اتکا به توان خود گشته بود.

در 28 مرداد سال بعد، نمونه نهایی ماهواره بر سفیر که قرار بود برای پرتاب ماهواره امید به کار رود با نام سفیر امید و بدون حمل ماهواره با موفقیت آزمایش پروازی کامل خود را پشت سر گذاشت و در نهایت ماهواره بر سفیر-1 با نام سفیر امید در 14 بهمن ماه 1387 موفق به قراردهی این ماهواره 27 کیلوگرمی در مدار بیضوی 250 * 375 کیلومتری شد.

سفیر-1، ماهواره بری 2 مرحله ای با طراحی متفاوت از شکل دماغه در مقایسه با موشک های بالستیک است که هر دو مرحله آن از سوخت مایع بهره می برند و محموله فضایی آن در دماغه موشک یعنی بالای مرحله دوم کار گذاشته می شود.

موتور سوخت مایع موشک شهاب-3

بنا بر اطلاعات اعلام شده، پیشران مرحله اول از بهسازی موتور آخرین نسل های موشک های شهاب-3 و قدر به دست آمده که از سامانه تغییر بردار رانش به کمک 4 بالک کوچک تعبیه شده در خروجی موتور بهره می برد.

موتور مرحله دوم آن اما قابلیت تغییر کامل زاویه بخش خروجی خود را داشته که نمونه کاملی از سامانه تغییر بردار رانش و اولین سامانه کامل از اینگونه در کشور محسوب می شود که به گفته افراد مطلع از فناوری های هوافضائی کشور، با تلاش های شهید حسن تهرانی مقدم به ثمر نشسته است.

موتور سوخت مایع مرحله دوم ماهواره بر سفیر – 1

سفیر-1، دارای طول کل 22 متر، قطر 1.25 متر، وزن کل 26.5 تن، نیروی رانش مرحله اول 32 تن-نیرو و مرحله دوم 3.4 تن-نیرو، زمان کارکرد مرحله اول 149.5 ثانیه، مرحله دوم 312.5 ثانیه بوده و برای پرتاب یک محموله حدود 27 کیلوگرمی در زاویه میل مداری 55 درجه طراحی شده است.

نمونه های دیگر این موتورها به ترتیب زمان کارکرد 150 و 315 ثانیه دارند. این ماهواره بر ، با رسیدن به سرعت حدود 28000 کیلومتر بر ساعت توسط دو مرحله خود است که می تواند ماهواره ها را در مدار تزریق نماید.

تأمین این سرعت توسط یک ماهواره بر 2 مرحله ای که اولین موشک فضایی ایران نیز بود برای بسیاری از کارشناسان خارجی تعجب برانگیز بود به طوری که سبب شد از آن به عنوان یک دستاورد بزرگ برای صنعت موشکی ایران یاد کنند.

مرحله اول سفیر، ماهواره بر را که در لحظه پرتاب بیش از 26 تن جرم دارد به ارتفاع 68 کیلومتری سطح زمین رسانده و سپس با اتمام سوخت از بقیه موشک (مرحله دوم و محموله) جدا شده و به سمت زمین سقوط می کند.

گونه سفیر-1ب با بهسازی های صورت گرفته در پیشرانه که نیروی تولیدی آن از 32 تن به 37 تن رسیده توان قراردهی ماهواره های حدود 50 کیلوگرمی را در همان مدار بیضوی 250*375 کیلومتری دارد. پس از آن یک پرتاب موفق دیگر نیز برای هر یک از گونه های سفیر-1آ و سفیر-1بی گزارش گردید که به ترتیب حامل ماهواره های 15.3 کیلوگرمی رصد-1 و 50 کیلوگرمی نوید علم و صنعت بودند.

از ادعاهای آن زمان که توسط نشریه دفاعی جینز منتشر شد که بگذریم، قرار است در سال جدید نیز گونه ای از این ماهواره بر پرتاب جدیدی با ماهواره شریف-ست داشته باشد.

سفیر 2

نسل بعدی ماهواره برهای ایرانی، سفیر-2 یا سیمرغ نام دارد که نمونه مقیاس واقعی آن در سال 1388 رونمایی شد. این موشک نیز 2 مرحله ای بوده و برای تزریق ماهواره هایی به جرم حدود 100 کیلوگرم در مدار 500 کیلومتری یا ماهواره های سنگین تر در مدارهای پائین تر ساخته شد.

محاسبات نشان می دهد که نزدیک به 144 تن نیروی رانش برای قرار دادن یک ماهواره 100 کیلوگرمی در ارتفاع 500 کیلومتری مورد نیاز است.

 از اینرو برای رسیدن به این مقدار رانش، 4 موتور بهینه شده مورد استفاده در مرحله اول سفیر، که هرکدام از آنها رانشی تقریبا به اندازه 32 تن-نیرو دارند، کلاستر شده اند یعنی برای رسیدن به قدرت های بالاتر به صورت خوشه ای کنار هم قرار گرفته اند و در مجموع حدود 128 تن-نیرو را ارائه می دهند.

نمونه مقیاس کامل ماهواره بر سیمرغ

سیمرغ 85 تنی باید بتواند در هنگام پرواز زاویه مناسب را بگیرد برای این منظور 4 موتور یا به عبارت دقیق تر محفظه کنترلی دیگر نیز در مرحله اول سیمرغ حضور خواهند داشت که نزدیک به 15 تن نیرو ایجاد می نماید که با افزوده شدن این نیرو به رانش تولیدی موتور مرحله اول مقدار نیروی لازم تأمین می شود.

البته در نمونه نهایی سیمرغ ممکن است از موتوری بر مبنای موتور سفیر-1ب که رانش 37 تنی دارد استفاده شود. بدین ترتیب با استفاده از پیشرانی که قبلاً به درستی کار کرده، یکی از اصلی ترین بخش های ماهواره بر سیمرغ، آماده گردید.

البته، موتورمرحله اول سیمرغ به گونه ای طراحی شده است که بتواند ماهواره برهای سنگین تر بعدی را نیز تأمین کند یعنی تمام اعضای این خانواده که قرار است در سال های آینده ماهواره های سنگین تری را در مدار قرار دهند با همین موتور کار خواهند کرد.

موتور سوخت مایع مرحله اول «ماهواره بر سیمرغ»

سیمرغ ماهواره بری با دو مرحله سوخت مایع است که طول کلی آن در حدود 25.97 متر، طول و قطر مرحله اول 17.81 و 2.4 و طول و قطر مرحله دوم آن 8.15 و 1.5 متر است.

 رانش مرحله دوم این ماهواره بر نیز 7.2 تن نیرو اعلام شده است. با توجه به تفاوت قطر و رانش مرحله دوم این ماهواره بر با مرحله دوم نسل سفیر-1 می توان نتیجه گرفت برای مرحله دوم سیمرغ طراحی جدیدی صورت گرفته است.

به گفته مسئولان، نسل بعدی ماهواره‎بر سیمرغ یعنی سفیر-3 یا «سپهر» در آینده نزدیک به توان انتقال ماهواره‎هایی با جرم 700 کیلوگرم به مدار 1000 کیلومتری دست خواهد یافت که در سال های قبل گفته شده بود اولین پرتاب آن برای سال 1394 برنامه‎ریزی گردیده. 

از ماهواره بری به نام ققنوس نیز نام برده شده که تفاوت مأموریتی و فیزیکی آن با سپهر مشخص نگردیده است.

سوخت جامدها در ایران

همان طور که پیش تر اشاره شد، قبلا اخباری از توسعه یک پیشران سوخت جامد برای آن منتشر شده است. بنا بر اطلاعات موجود، اولین آزمایش سوخت جامد برای این موشک بزرگ به سال 1379 باز می گردد. 

البته در سال 1380 و 81 موشک کوتاه برد فاتح-110 با برد 300 کیلومتر و بهره مند از یک مرحله پیشران سوخت جامد مرکب نیز آزمایش شده و سپس به تولید انبوه رسیده بود.

در سال 1363 تولید راکت های کالیبر 122 میلیمتری سوخت جامد ساخت شوروی (معروف به کاتیوشا و گراد) توسط صنعت جدید وزارت سپاه و به صورت بومی شروع شده بود. راکت های کوچکتر 107 میلیمتری سوخت جامد نیز در همین دوران به تولید رسید.

اما اولین تلاش های کشور در زمینه طراحی راکت های جدید و دوربردتر سوخت جامد در سال های آخر جنگ تحمیلی به نتیجه رسید که به توسعه راکت های سوخت جامد ایران-130 (که بعدها به خانواده راکت های نازعات منجر شد)، عقاب و شاهین-1 و 2 باز می گردد.

یک گونه راکت سوخت جامدن با برد 170 کیلومتر نیز در اوائل سال 1367 و پیش از پایان جنگ آزمایش شد که مشخص نشده گونه بهبود یافته ایران-130 بوده یا اولین نمونه های زلزال.

در سال های پس از جنگ، افزون بر پیگیری توسعه «راکت های نازعات»، «راکت های زلزال» نیز با برد بیش از 100 تا چند صد کیلومتر توسعه یافتند. این راکت ها بعدها بستر توسعه بیش از 6 نمونه از راکت های کاوشگر فضائی ایران نیز گردیدند.

البته یکی از پایه های «موشک فاتح – 110» نسل های آخر راکت زلزال بوده است. همچنین به مرور در انواع تولیدات ایرانی به جای سوخت جامد مرکب با پایه PPG از سوخت جامد مرکب پیشرفته HTPB در تمامی تولیدات استفاده شد.

کاوشگرهای فضائی ایران

موشک فاتح – 110

در 1384 خبر دیگری در زمینه آزمایش کاملاً موفق پیشران سوخت جامد برای موشک های بالستیک دوربرد ایرانی اعلام شد.

 با خبر آزمایش موفق موشک بالستیک «سجیل-1» در 22 آبان سال 1387 جلوه های تازه ای از پیشرفت صنعت موشکی کشورمان در زمینه موشک های سوخت جامد بر همگان اثبات شد.

موشک سجیل دارای 2 مرحله بوده که هر دوی آنها از سوخت جامد پیشرفته مرکب بهره می برند و موشک را به برد 2000 کیلومتر می رسانند.

موشک 2 مرحله ای سوخت جامد سجیل

این موشک نیز با تلاش ها و پیگیری های مجدانه سردار حسن تهرانی مقدم به عنوان فرمانده موشکی سپاه که بعدها نیز مسئولیت جهاد خودکفائی کل سپاه بر عهده ایشان قرار داده شد و نیز مسئولان و متخصصان وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح به ثمر نشست.

موشک سجیل به دلیل برخورداری از سوخت جامد به سرعت پروازی بالاتری رسیده، به زمان آماده سازی برای پرتاب بسیار کمتری در مقایسه با موشک های سوخت مایع نیازمند بوده و قابلیت نگهداری در شرایط آماده شلیک را تا مدت های بسیار طولانی تری در مقایسه با نسل موشک های شهاب دارد.

شلیک و پرواز موشک سجیل

در 30 اردیبهشت ماه 1388 خبر آزمایش کاملاً موفق موشک سجیل-2 توسط رئیس جمهور وقت اعلام شد که بازتاب های بسیار گسترده ای در رسانه های جهانی داشت. این آزمایش پس از رزمایشی موشکی به نام بیت المقدس انجام شده و پس از آن وزیر دفاع وقت خبر از شروع تولید این موشک داد.

به گفته وی سجیل-2 در مقایسه با نمونه قبلی از سامانه ناوبری جدید و حسگرهای پیچیده و دقیق تری برخوردار بوده که سبب افزایش قابل توجه دقت عملکرد آن نسبت به سجیل-1 گردیده است. سجیل-2 همانند نمونه قبلی از 2 مرحله پیشران سوخت جامد مرکب برخوردار بوده اما با بهبود سکوی پرتاب و سامانه نشانه روی، سرعت عمل این موشک در مراحل پیش از پرتاب نیز افزایش یافته است.

کارشناسان فنی خارجی در آن زمان سجیل را موشکی معرفی کردند که کار ردیابی آن برای ماهواره ها و رادارهای آمریکایی و اسرائیلی دشوار خواهد بود. سجیل سپس در رزمایش موشکی پیامبر اعظم-4 در ششم مهرماه 1388 به همراه موشک قدر-1اف شلیک شد.

در 24 آذر ماه این سال نیز تصاویری از شلیک موشک سجیل-2 با برد نزدیک به 2000 کیلومتر در یک آزمایش جدید منتشر گشت. به گفته امیر دریابان شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی و وزیر اسبق دفاع، برنامه تولید موشک سجیل در دهه 1370 و تحت عنوان پروژه عاشورا شروع آغاز شده بود. سرعت موشک سجیل توسط مسئولان دفاعی کشور حدود 12 ماخ و میزان ارتفاع اوج آن حدود 800 کیلومتر در بیشترین برد اعلام شده است.

همچنین وزیر دفاع سابق کشورمان صحبت از موشک ضدکشتی دوربرد بالستیک که سرجنگی آن به سرعت 14 تا 15 ماخ می رسد نموده است که این موشک نیز ممکن است نمونه ای از سجیل یا گونه ای مشتق شده از آن باشد.

موشک سجیل قبلاً دقت خود را در برد بیشینه با شلیک 2 فروند از آن به دهانه اقیانوس هند از داخل ایران اثبات نموده است در حالی که از به جهت رعایت اقدامات ایمنی اجرای این آزمایش به اطلاع کشورهای منطقه رسانده شده بود.

تاریخچه موشک های سوخت جامد در جهان

فراز و نشیب های پدید آمده در تاریخ تکامل موشک های سوخت جامد معلول نوآوری های فناوری های مختلف خصوصاً در زمینه ساخت و تولید ترکیبات سوخت جامد بوده است. فرایند بهینه شدن این موشک ها با رسیدن به نهایت بهره وری سوخت ساخته شده از باروت سیاه تقریباً متوقف شد.

اما در ابتدای قرن بیستم با به کار گیری ترکیبات جدیدی مثل نیتروگلیسیرین جرقه دیگری در دوره تکامل موشک های سوخت جامد زده شد. 

ولی تنها وقتی که توانمندی تولید سوخت جامد همگن به دست آمد صنعت ساخت موشک های سوخت جامد با کیفیت مطلوب و مؤثر به صورت واقعی شکل گرفت.

اما ساخت اولین موشک سوخت مایع V-2 در آلمان نشان داد که از نظر معادلات راهبردی برد و قدرت انهدام، موشک های سوخت جامد هنوز قابل رقابت با انواع سوخت مایع نیستند. 

ساخت موشک سوخت جامد 4 مرحله ای Rheinbote آلمانی با برد 170 کیلومتر در همان حوالی زمانی و عملکرد ضعیف آن، ایده ساخت موشک های سوخت جامد بزرگتر را بیش از پیش تضعیف کرد.

موشک V2 آلمانی

بعد از جنگ جهانی دوم همچنان عوامل مختلف در جهت تأیید عملکرد و تثبیت جایگاه موشک های سوخت مایع کار می کردند. به گزارش مشرق، ترکیب اکسیژن و الکل، خصوصیت رانشی به مراتب بیشتری نسبت به سوخت های جامد آن زمان ارائه می داد و این در حالی بود که سوخت های مایع با توانمندی بالاتر نیز در حال آزمایش و مشاهده نتایج رضایت بخش بود.

سوخت مایع، خود وظیفه خنک کردن بخش های لازم را بر عهده می گرفت در صورتی که سوخت جامد چنین توانایی نداشت. مخازن سوخت در موشک های سوخت مایعی که از سامانه توربوپمپ استفاده می کنند تحت فشار داخلی کمی کار کرده و از وزن پائینی برخوردار است در حالی که محفظه سوخت جامد وزن زیادی را به خود اختصاص می داد. به علاوه محفظه موشک های سوخت جامد تحت فشار و درجه حرارت بالایی قرار داشت و به همین علت نیاز به سازه مقاوم یعنی سنگین تری نیز پیدا می کرد.

مسأله دیگر در بالا بردن برد موشک های سوخت جامد نمود داشت و آن هم خطر سوختن دیواره های محفظه پیشران بود که از مدت زمان زیادتر مورد نیاز سوختن سوخت برای رسیدن به برد بیشتر ناشی می شد.

به علاوه چگونگی فرایند و خصوصیات احتراق سوخت در یک موتور سوخت جامد با قطرهای 1.5 تا 2 متر نیز مشکلات علمی زیادی داشت که باید برای آن هم فکری می شد. همه این مسائل دست به دست هم دادند تا ساخت موشک های سوخت جامد که از نظر عملکرد همتراز با انواع سوخت مایع باشند تا سال ها بعد به تعویق بی افتد.

اما از اواسط دهه 1950 کم کم راه حل های غلبه بر مشکلات فوق در سطح علمی و نه عملی آشکار می شد. در اولین گام ترکیبی از سوخت جامد با خصوصیات رانشی نظیر ضربه ویژه بسیار بالاتر از انواع قبلی اختراع شد.

همچنین روش های جدیدی برای ساخت پیشران سوخت جامد ابداع شد که شامل ریخته گری مستقیم سوخت در محفظه آن بود. این روش ها نیز کمک کرد تا گرین (Grain) یا همان مجموعه سوخت داخل محفظه، با ابعاد بزرگ با مشکلات کمتری تولید شود.

یک نمونه سوخت جامد در حال ریخته‌گری و پس از قالب گیری

مسأله عایق حرارتی بدنه محفظه احتراق نیز با استفاده از خود گرین های جدید به عنوان عایق حرارتی حل شد. برای این منظور لایه سوخت قرار گرفته بر روی دیواره های محفظه احتراق وظیفه دفاع از دیواره در برابر حرارت بسیار بالای به وجود آمده در حین سوزش سوخت را بر عهده گرفته و دیواره تنها در لحظات نهایی سوزش سوخت تحت تأثیر این حرارت بالا قرار می گیرد. در نهایت شکل پیشران سوخت جامد به نمونه های نظیر تصویر زیر تبدیل شد.

ساختار ساده پیشران سوخت جامد

آخرین قدم در بهینه ساختن سازه محافظ پیشران های سوخت جامد با ساختن مواد با الیاف فولادی و رویه کامپوزیتی ممکن شد که این الیاف برای شکل دادن و ساختن محفظه احتراق به کار رفتند. این روش سبب به دست آمدن سازه ای با استحکام بالا و وزن نسبی کم گردید.

اما یک پیچیدگی فناورانه دیگر در موشک های سوخت جامد عایق حرارتی بخش خروجی (Nozzle) پیشران است که باید در طول مدت سوختن سوخت توانایی مقاومت در برابر بارهای حرارتی بسیار بالای به وجود آمده ناشی از عبور جریان گاز بسیار داغ حاصل از احتراق با سرعت بالا را داشته باشد که ذرات فلزی کوچک موجود در سوخت جامد نظیر پودر آلومینیوم نیز درون آن وجود دارد.

در نهایت بخش خروجی این موشک ها با استفاده از پوشش های چند لایه پیچیده ای متشکل از فلز، کامپوزیت و سرامیک های عایق حرارتی تولید شدند. در تصویر زیر بخش های مختلف سازنده خروجی یک پیشران سوخت جامد نمایش داده شده که بخش 1 پوسته چهارخانه درونی، 2 پوشش محافظ از ترموپلاستیک، 3 ورقه گرافیتی، 4 عایق سرامیکی، 5 عایق پلاسمایی، 6 المان های مقاومتی و 7 پوشش بیرونی بخش خروجی موتور است.

ساختار چند لایه خروجی موتور سوخت جامد

تحلیل عملکرد گازهای در خروجی پیشران سوخت جامد نیز پیچیدگی علمی بالایی دارد زیرا گازهای خروجی به طور معمول مخلوطی دو فازی از گاز و ذرات جامد هستند که در برخی ترکیبات مواد مایعی نیز در گازهای خروجی برای مدت کوتاهی ظاهر شده که نیازمند تحلیل پیچیده تر چند فازی است.

مجموعه این مشکلات تئوری و عملی سبب شد تا پیشران سوخت جامد دیرتر از سوخت مایع در خدمت صنایع موشکی دنیا قرار بگیرد که خود این تأخیر نشان دهنده دشواری های بسیار بیشتر سوخت جامد نسبت به مایع است در حالی که نیاز به سوخت جامد از همان ابتدای توسعه صنعت موشکی وجود داشت.

امروزه با حل مشکلات سوخت جامد حوزه به کار گیری این نوع از پیشران ها نیز بسیار گسترده شده است. از پیشران اصلی موشک های نظامی و فضایی تا موتورهای ترمزی بین مراحل مختلف موشک ها و سامانه های فرود فضاپیماها بر سطح ویا سامانه های نجات اضطراری فضانوردان و حتی موتورهای کوچک کنترلی.

مقایسه مختصر سوخت مایع با جامد

به گزارش تسنیم، هر چند مقایسه موشک هایی که از سوخت مایع و جامد استفاده می نمایند بسته به نوع طراحی و هدف مأموریت باید صورت گیرد اما می توان توصیفات کلی از عملکرد این 2 نوع سوخت یا در واقع 2 نوع پیشران راکتی ارائه نمود.

در ابتدا نیازهای مأموریت های نظامی از مهمترین عوامل و انگیزه های توسعه موشک های سوخت جامد بوده است. مسائلی همچون نیاز به آماده شدن سریع موشک برای پرتاب، قابلیت اطمینان بالا با توجه به نبود سامانه های متعدد مکانیکی در پیشران، حجم کمتر موشک و تعداد کمتر تجهیزات جانبی زمینی و خدماتی آن. در عمل به منظور فراهم کردن مقدمات پرتاب موشک های سوخت جامد به زمانی کمتر از 15 تا 20 دقیقه برای آماده سازی پیشران، ژیروسکوپ ها و سامانه کنترلی نیاز است.

به گزارش مشرق، هر چند هر دو نوع پیشران سوخت مایع و جامد دارای پیچیدگی هایی نظیر فرایند سوزش سوخت و احتراق، هدایت بهینه جریان مواد حاصل از احتراق به خارج از موشک، ساخت سازه بخش های مختلف برای کارکردن در آخرین حد مقاومت مواد و عملکرد در زمان بسیار کوتاه و عایق های محافظتی برای کار در درجه حرارت های بسیار بالا هستند.

اما پیشران سوخت جامد در مقایسه با سوخت مایع از یک خصوصیت ویژه برخوردار است و آن هم این که نمی توان این پیشران را به صورت سامانه های مجزا مورد طراحی، ساخت و اصلاح قرار داد بلکه در این پیشران مسائل مختلف فرایند تبدیل سوخت به گاز داغ تماماً به صورت یکپارچه رخ می دهد و به همین شکل نیز باید تحلیل شود.

البته دشواری های علمی دیگری نظیر لحاظ شدن حرارت و تأثیرات حرکت سریع گاز داغ نیز در تمام طول محفظه پیشران که محفظه احتراق آن نیز هست تا خروج از موشک نیز باید به طور کامل مورد بررسی قرار گیرد که نیازمندی های علمی بالاتری نسبت به طراحی یک پیشران سوخت مایع ایجاد می نماید.

یک پیشران سوخت جامد با گرین به شکل ستاره

در مقابل پیچیدگی مکانیکی و قطعات بسیار کمتر، سادگی ساخت، قابلیت اطمینان عملکردی بالاتر، سهولت نگهداری و انباری ساده و طولانی مدت و زمان کوتاه آماده سازی سوخت های جامد، سوخت های مایع دارای مزیت قابل کنترل بودن هستند. در واقع سوخت جامد پس از روشن شدن پیشران قابل کنترل نبوده و یا باید تا انتها بسوزد و یا پیشران منهدم یا جدا شود تا نیروی رانش قطع گردد.

اما در سوخت های مایع با استفاده از شیرهای کنترلی میزان جریان سوخت و اکسید کننده و فرایند احتراق قابل کنترل بوده و در برخی طراح های ساخته شده در دنیا قابلیت خاموش و روشن کردن آن نیز وجود دارد بنا بر این امکان تنظیم میزان رانش بر اساس پارمترهای مد نظر در بهینه سازی مسیر پروازی در این نوع پیشران کاملاً وجود دارد. البته به طور معمول پیشران سوخت جامد در لحظات اولیه پرواز شتاب بالاتری برای موشک فراهم می نماید که به بهبود قابلیت های راهکنشی (تاکتیکی) آن در مأموریت های نظامی کمک می نماید.

نیاز مأموریت های فضائی به موشک های چند مرحله ای

برای اجرای هر نوع مأموریت فضایی مشخصات موشک باید از نظر انرژتیکی و وزنی برای آن مأموریت بهینه گردد. 

بنا بر این نباید انتظار داشت تا طیف وسیعی از مأموریت ها تنها با یک موشک چند مرحله ای قابل اجرا باشد.

در واقع برای هر مأموریتی باید محاسبات بالستیکی و وزنی انجام گیرد و طراحی پیشران ها و ساختار بهینه موشک بر اساس نتایج این فرایند حاصل خواهد شد. 

البته به طور معمول، بخشی از این تنوع مورد نیاز با بهسازی موشک های موجود تأمین می گردد.

وظیفه اصلی موشک تأمین سرعت مشخص شده برای بار مفید خود است. 

با توجه به بار مفید و سرعت مربوط، مقدار سوخت مورد نیاز معین می شود. 

هر قدر بار مفید و سرعت لازم بیشتر باشد مقدار این سوخت بیشتر و به دنبال آن وزن اولیه موشک بیشتر خواهد بود و همین مسئله انتظار پیشرانش بالاتر از موتور را به همراه خواهد داشت.

با افزایش مقدار سوخت، اندازه و همچنین وزن مخازن سوخت مایع یا جداره گرین سوخت جامد نیز افزایش خواهد یافت. 

با افزایش پیشرانش، وزن موتور نیز بالا می رود و وزن کلی سازه افزایش خواهد یافت.

ضعف نقاط موشک یک مرحله ای

 یکی از عمده ترین نقاط ضعف موشک های یک مرحله ای در آن است که سرعت مورد نظر نه تنها برای بار مفید بلکه برای تمامی سازه ای که دیگر مورد نیاز نیست تأمین می شود مثلاً وقتی بیش از نصف سوخت سوزانده شده، موتور همچنان باید برای کل سازه مخزن انرژی جنبشی فراهم کند.

با افزایش وزن سازه، یک بار اضافی بر توانایی انرژتیک موشک تحمیل می شود که خود به خود محدودیتی بر سر راه دستیابی به سرعت مورد نظر است. 

این مشکلات تا حدودی با استفاده از موشک های چند مرحله ای رفع شده.

تعریف موشک چند مرحله ای

موشک چند مرحله ای به موشک هایی گفته می شود که در حین پرواز هر قسمت از آن که کار خود را به انجام رسانده از سایر قسمت های بدنه جدا می شوند بدین ترتیب در حین پرواز، سرعت برای قسمت های در حال کار یا قسمت هایی که هنوز کار خود را به انجام نرسانده اند و بار مفید تأمین می شود.

در هنگام پرتاب، قوی ترین موتورهای موشک یعنی موتورهای مرحله اول شروع به کار خواهند کرد. 

این موتورها قادر به بلند کردن موشک از روی سکوی پرتاب و رساندن آن تا سرعت معین است.

پس از اتمام مقدار سوخت تعیین شده در مرحله اول این مرحله از موشک جدا می شود و موتورهای مرحله دوم شروع به کار می کنند. 

این موتورها قسمت باقی مانده از موشک را به سرعت مورد نظر می رسانند و پس از اتمام سوخت مانند موتور مرحله قبل به همراه باک ها و سازه از موشک جدا می شوند.

از نظر تئوری جدایش مراحل می تواند به تعداد بیشتر نیز صورت پذیرد اما در عمل تعداد مراحل موشک را به صورت مجهولی برای مسئله بهینه کردن سازه آن در نظر می گیرند و تعیین می کنند که آیا افزایش تعداد مراحل به ازای بار مفید ثابت باعث کم شدن جرم اولیه در موقع پرتاب موشک می شود یا خیر.

اما با افزایش تعداد مراحل موشک از تعداد n به n+1، به صرفه بودن با درجه n کم می شود. 

شاخص های وزنی در مرحله یا بلوک موشک افت می کند، هزینه ها بالا می رود و کاملاً آشکار است که قابلیت اطمینان مجموعه نیز کم می شود. 

برخلاف موشک های یک مرحله ای در موشک های چند مرحله ای تنها مرحله آخر به همراه بار مفید، سرعت نهایی مشخص شده را بدست می آورد و نه تمامی سازه موشک. بلوک های قبلی سرعت کمتری به دست می آورند که این خود باعث صرفه جویی در مصرف انرژی می شود.

نقش پهپاد ها در پایگاه های موشکی

از پهپادها برای پوشش مناطق اطراف پایگاه برای پیشگیری از حملات احتمالی راکتی و نزدیک شدن ستون های خودرویی در فواصل نزدیک پایگاه پرواز می کرده اند.

پهپادها به طور کلی دارای لینک ارتباط داده غیر ماهواره ای هم هستند که خصوصاً در صورت گشت زنی در فواصل نزدیک و در محدوده خط دیده ایستگاه زمینی کنترل، می توانند از این لینک ارتباطی استفاده کنند.

و حالا می پردازیم محصولات خاص شرکت آشیانه ققنوس ایرانیان:  

هدف ما در شرکت آشیانه ققنوس ایرانیان   آموزش, طراحی, ساخت و پشتیبانی پهپادهای غیرنظامی و  پاسخگویی سریع و احترام به مشتری است تا با کمترین زمان و هزینه ممکن بهترین بازدهی را برای علاقه مندان به این رشته جذاب فراهم می کنیم .

پهپاد های موجود در شرکت ما غیر نظامی بوده ، پهپاد ققنوس 1،ققنوس 2 و MP1   از پهپاد هایی هستند که میتوان از انها در زمینه های گوناگون استفاده کرد.

هرکدام دارای ویژگی هایی نظیر نظارت،بازرسی،عکس برداری هوایی و … هستند.برای  دریافت اطلاعات بیشتر به سایت ما مراجعه فرمایید.

معرفی انواع موشک و راکت ها

 راکت چیست؟

راکت در واقع همان موشکی است که سامانه هدایتی ندارد و در هوا به صورت آزاد حرکت میکند. گاهی نیز به سامانه پیشرانش در موشک ها نیز راکت میگویند و گاهی دیگر به موشک های فضایی.
راکت در گویش بهتر؛ افزاریست که با رانش پرشتاب گاز، نیروی جلوبرندگی ایجاد میکند.
(راکت در تعریفی دیگر یک نوع سامانه تولید نیروی حرکت است که با استفاده از ترکیب سوخت و اکسید کننده (که هر دو در داخل سامانه هستند) نیروی عکس العملی تولید می کند که به حرکت وسیله منجر می گردد. در بیان عمومی گاهی به کل وسیله پرتابگر نیز راکت گفته می شود.)

موشک چیست؟

موشک در واقع یک وسیله جابجایی بدون سرنشینی است که یک بار یا کالا را از یکجا به یک جایگاه دیگر جابجا میکند. این افزار نیروی مورد نیاز برای حرکت را از پیشران راکتی درونش میگیرد. بخشی از موشک همان راکت دارای سامانه پایشگر است. اجزای اصلی یک موشک پیشران ،که در برگیرنده سوخت و اکسیدکننده، قاب(بدنه) یا پوششی برای نگهداری بخش های گوناگون، سامانه هدایتگر وبار (مانند سرجنگی و یا ماهواره) هستند. موشک هنگامی که برای پرتاب ماهواره یا بارهای دیگر به کیهان استفاده شود، «موشک ماهواره بر» یا «موشک حامل»نامیده میشود.

(موشک در حقیقت ماشینی است که به وسیله ی خروج سریع گاز، نیروی جلوبرندگی ایجاد میکند. هرگونه راکت با کاربری نظامی که دارای سامانه هدایت و کنترل باشد موشک نامیده میشود. اکثر پرتابگرهای فضایی بر اساس فناوری موشکهای نظامی توسعه پیداکردند.)

اژدر چیست؟

اژدر، جنگ افزار یا موشک خود کشش زیر آبی است که از یک زیردریایی، هواپیما و یا کشتی شلیک میشود. این پرتابه طراحی شده است تا هنگام برخورد به هدف و یا در نزدیکی آن منفجر شود.

مقدمه

موشَک هدایت‌شونده یا به اختصار موشک نوعی سامانه تسلیحاتی خودکششی هدایت‌شونده است. موشک‌های مدرن نخستین بار در جنگ جهانی دوم پدیدار شدند. موشک‌ها موجب یک دگرگونی انقلابی در تقریباً همه جنبه‌های فعالیت‌های نظامی شدند و به ویژه ماهیت نبردهای هوایی و دریایی، پشتیبانی نزدیک هوایی و جنگ هوایی استراتژیک را دگرگون ساختند. هرچند بمب‌های اتمی کشتار جمعی در مقیاسی بسیار گسترده را ممکن ساختند ولی موشک‌های بالستیک قاره‌پیمای مسلح به کلاهک اتمی بودند که روشی مطمئن را برای شلیک بمب‌های اتمی مطرح کردند.

موشک یک سامانه تسلیحاتی محسوب می‌شود چرا که از بخش‌های گوناگونی تشکیل می‌شود که دربرگیرنده بخش هدف‌یابی و هدایت، بخش پروازی، موتور و کلاهک می‌شوند. موتور موشک معمولاً یک راکت است و از این حیث موشک را می‌توان راکت هدایت‌شونده محسوب کرد. البته موشک‌های کروز به جای راکت از موتور جت استفاده می‌کنند و از این نظر نوعی هواپیمای بدون سرنشین هستند. کلاهک جنگی بمبی است که موشک آن را با خود حمل می‌کند و سیستم‌های هدایتی متنوعی مانند هدایت سیمی، تلویزیونی، گرمایی، لیزری، و راداری هم در انواع مختلف موشک‌ها استفاده می‌شوند. حرکت این سامانه هم با نیروی واکنش ناشی از خروج گاز تأمین می‌شود که ناشی از سوختن سوخت از طریق واکنش‌های شیمیایی داخل موتور موشک است. موشک از دید سوخت به دو دستهٔ موشک با سوخت مایع و موشک با سوخت جامد بخش می‌شود. البته دو نوع موشک دیگر نیز قابل تعریف است یکی موشک با سوخت گاز و دیگری موشک با سوخت مایع فشرده

اجزای اصلی موشک

• بدنه موشک

• بالهای موشک (Wings)

• بالکهای موشک (FINS)

• سیستم هدایت و کنترل موشک (Guidance and control system)

• هدایت حساسه

• کامپیوتر

• کلاهک یا سرجنگی

– انواع سرجنگی متعارف

• سرجنگی انفجاری

• سرجنگی متلاشی یا ترکشی

• سرجنگی با خرج شکل‌دار

• پیشران (موتور)

ساختمان موشک

در این بخش با ساختمان انواع موشک ها آشنا می شویم
– موشکها دارای ۴ بخش هستند:

۱- بار مفید یا سرجنگی، بخشی از موشک که مواد منفجره در آن جای میگیرد سرجنگی ویا کلاهک نام دارد.
۲- سامانه پیشرانش، که انرژی لازم برای شتاب دادن بار مفید به شتاب مورد نیاز را فراهم میکند.
(نیروی بدست امده از جریان مواد رانده شده از پیشران در راستای پشتی را نیروی پیشرانش مینامند. این نیرو، همان نیرویی است که به جسم پرنده داده میشود و آن را به حرکت درمیآورد. نیروی پیشرانش، برآیند نیروهای گازدینامیکی و هیدرودینامیکیِ اعمالیِ به سطوح درونی پیشران به هنگامِ رانده شدن مواد از آن، است.)
۳- سامانه کنترل و هدایت، که موشک را در مسیر از پیش برنامه ریزی شده به سوی هدف خواسته شده پایش و واپایش میکند(البته همه موشکها پایش شونده نیستند)
(به سامانه ای که موشک را بدون آن که به خلبان نیاز داشته باشد به سوی هدف روانه کند، سامانه هدایت میگویند.)
۴- سازه پوششی، که همه چیز را باهم نگه میدارد؛ روی این سازه پوششی یا بدنه موشک، بیشتر،بخشهایی همچون بال یا بالک و دماغه نوک تیز سوار میشوند.سرجنگی ،سامانه هدایت ودماغه نیز از دیگر بخشهای بدنه هستند.
(جلوترین بخش هر موشک هدایت شونده و یا هر راکت، دماغه ای است که بیشتر به شکل مخروط بوده و هنگام حرکت در اتمسفر از موشک و راکت در برابر گرمایی که دستاورد اصطکاک است پاسداری میکند.)
پیش از پرتاب، زیر سامانه های موشک برای آمادگی گمارشی بازرسی میشوند و برنامه پرواز یا مسیر پرواز به رایانه هدایتگر، داده میشود.هنگام سوزش، سوخت های مایع یا جامدنیروی پیشرانش را برای پرتاب موشک فراهم میکنند. اگر موشک چند مرحله ای باشد، هر مرحله هنگامی که سوخت آن مرحله تمام شده و یا نزدیک به تمام شدن باشد، نیروی پیشرانش خود را به پایان رسانده و سپس از بدنه موشک جدا شده و مرحله دیگر اغاز به سوزش میکند. سامانه هدایت و کنترل، موشک را در مسیر درست پاییده و میراند. پس از آنکه مرحله پایانی نیروی پیشرانش خود را به پایان رساند، بار مفیددر جایگاه از پیش،پیش بینی شده خود رها میشود. در برخی از سامانه ها بار مفید به بدنه موشک چسبیده شده است و با آن به سوی هدف حرکت میکند.
موشکهای حامل کیهانی و موشکهای گمانه زنی برای قرار دادن ماهواره ها در مدار و یا گرداوری دادههای دانشوری از لایه های بالایی اتمسفر به کار میروند. تفاوت ویژه میان این موشکها با موشکهای بالستیک رزمی/جنگی در بار مفید و کاربرد مورد نظر آنها است. با افزایش بارها و سامانه های جنگ افزاری و الگوریتمهای پایشگر متفاوت، موشکهای حامل کیهانی و موشکهای گمانه زنی میتوانند به عنوان موشکهای بالستیک جنگی بکار رود. در اصل بسیاری از ماهواره برها و موشکهای حامل کیهانی کنونی گونه پیشرفته موشکهای بالستیک پیشین هستند.
از این رو که سامانه های موشکی کامل بزرگ هستند کم پیش می اید که یک موشک سرهم شده واماده از کارخانه سازنده به یگانهای رزمی ویا خریدار وخواهان داده وجابجا گردد به جای آن زیر سامانه های و بخشهای بدنه جدا جدا وکه به اسانی توانایی سرهم شدن را داشته باشد در بسته ها ویا جعبه های استاندارد با کشتی ویا…برای خریدار ویا یگانهای خواهان فرستاده میشوند،ودر انجا سرهم بندی گشته واماده بکار گیری میشوند.

مرحله

بیشتر موشکهای دوربرد از دو یا تعداد بیشتری «مرحله» تشکیل شدهاند، که «روی هم» و یا «در کنار هم» سوار میشوند. مرحلهی دوم بالای مرحلهی نخست یا پایه است و به همین الگو دیگر مراحل جا داده میشوند. مرحلهی نخست، موشک را از سکوی پرتاب بلند میکند و گاهی با عنوان «بوستر» یا «مرحلهی اصلی» شناخته میشود. هنگامی که پیشرانهی مرحلهی نخست به پایان میرسد و یا موشک به سقف پرواز و شتاب دلخواه میرسد، پیشران این مرحله خاموش میشود و این بخش ازبدنه موشک، جدا میگردد تا مرحلهی بعدی ناچار بکشیدن یک وزن افزوده وبیخود نباشد. به همین رو کاهش وزن، دیگر بخشها میتوانند پیشران کم توان تری داشته باشند و نیز میتوانند پیشرانهی کمتری سوار کنند؛ که دستاوردش توانایی جابجایی بارهای سنگینتری فراهم میشود.

پیشرانش موشک ها

در این بخش و چند بخش بعد در مورد سیستم پیشرانش موشک آشنا خواهیم شد:
در یک موشک بر اثرسوزش سوخت، گازهای داغی بوجود می اید که در هنگام خروج از یک شیپوره( نازل) نیرویی ایجاد میکند که میتواند موشک را از زمین بلند کند. اگر چه این نیرو ثابت میماند. اما شتاب موشک افزایش مییابد چون بر اثر مصرف سوخت، موشک سبک تر میشود.
موشک به همان آسانی که در اتمسفر کار میکند، در بیرون اتمسفر هم کار میکند اما در انجا، پیشرانش موشک به خاطر فشار گازهای داغ در برخورد با اتمسفر نیست، بلکه بر اثر واکنش در برابر کنش است. وضعیت موشک در این حالت مانند وضعیت کسی است که در وسط یک زمین یخ زده بسیار لغزنده قرار گرفته است. او هر چقدر هم که دست و پا بزند، از جایش تکان نخواهد خورد. اما اگر بر حسب اتفاق تعدادی کیف یا چمدان کوچک به همراه داشته باشد میتواند برای حرکت کردن از آن ها استفاده کند. اگر او کیف ها را یکی پس از دیگری در جهت معینی پرتاب کند، به آهستگی در جهت دیگر شروع به حرکت خواهد کرد .
در موشکهای نخستین، مانند آنهایی که چینی ها درست کرده بودند، از سوخت جامد (باروت) استفاده می شده است. هنگامی که جرقه ای به باروت زده شود، این سوخت جامد انرژی خود را به صورت یک انفجار آزاد میکند. پیشرفت در طرح و ساخت موشکهای سده ۲۰ ، بیشتر پیرامون استفاده از سوختهای مایع بوده است. از این نوع سوختها در مقایسه با وزن برابر از سوخت جامد نه تنها انرژی بیشتری آزاد میکنند، بلکه بهتر هم پایش میشوند.
در موشکی که با سوخت مایع کار میکند، سوخت نمی سوزد مگر اینکه با یک اکسیدکننده درامیخته شود. برخلاف یک هواپیمای جت موشک نمیتواند همیشه اکسیژن مورد نیاز سوختش را از هوا بگیرد (چون به ارتفاعهای خیلی بالایی میرود که غلظت اکسیژن گاهی به صفر میرسد)، بنابراین باید اکسیژن مورد نیاز را با خود ببرد. سوخت و اکسیدکننده را در باک های جداگانه بارگذاری و حمل میکنند و در هنگام سوزش آنها را در محفظه احتراق تلمبه میکنند، که در آنجا سوخت میسوزد (در واقع منفجر میشود). گازهای حاصل از راه شیپوره با شتاب زیادی به بیرون پرتاب میشوند. و مقدار نیروی پیشرانش موشک، از راه زیاد یا کم کردن اندازه سوخت و اکسیدکننده ورودی به محفظه احتراق، پایش میشود.سوخت موشک آلمانی V2 در جنگ جهانی دوم، نفت سفید و اکسیژن بود. امروزه سوخت موشکها، هیدرازین (یکی دیگر از هیدروکربنهای مایع) یا سوختهای سرمازا ( مانند هیدروژن مایع و اکسیژن مایع) است. هیدرازین یک سوخت هایپرگولیک است، ینی در صورت وجود اکسیدکنندهای مانند دینیتروژن تتروکسید به طور خودبهخودی منفجر میشود. بازده هیدرازین در حدود ۱۵تا ۲۰درصد کمتر از سوختهای سرمازا است، اما کاربرد آن سادهتر و مطمئنتر است. سوختهای سرمازا را برای اینکه مایع بمانند، باید تا دمای پایینی سرد کنند. بنابراین پیشران باید سامانه پیچیدهای از لولهها برای گذر سوخت سرد شده داشته باشد. این سوختها نیز به یک محترق کننده نیاز دارند.درست در طی پرتاب موشک است که سوختهای سرمازا برتری خود را نشان میدهند، ینی زمانی که بیشینه بازده ممکن برای بلند کردن موشک و بارهای آن از زمین نیاز است.

پیشرانه های موشکی -۱

در این بخش با مفهوم پیشرانه آشنا شده و پیشرانه جامد موشک ها را بررسی خواهیم کرد

پیشرانه

مخلوط شیمیایی شامل سوخت و اکسیدکننده است که با سوختن، در موشکها نیروی پیشران (یا تراست) ایجاد مینماید.
یکی از غلطهای مصطلح استفاده از واژهی سوخت به جای هر دو مولفه ی «سوخت» و «اکسیدکننده » پیشرانه است. بنابراین هر جا واژهی پیشرانه استفاده شود، منظور هر دو مولفهی «سوخت» و «اکسیدکننده» است.

سوخت

سوخت مادهای است که وقتی میسوزد یا با اکسیژن ترکیب میشود و برای پیشران نیروی پیشرانش ایجاد میکند.

اکسید کننده

اکسیدکننده عاملی است که برای در امیختن با سوخت، اکسیژن یا ماده اکسیدکننده – که همیشه اکسیژن نیست – آزاد مینماید.

پیشرانه های جامد

این ترکیبات دارای شتاب سوزش بالایی هستند و گازهای داغ ناشی از سوزش آنها، هنگام پرتاب از بخش استوانه ای و شیپوره(نازل)، نیروی پیشران (تراست) مورد نیاز را ایجاد مینمایند. هنگامیکه پیشران شروع به کار میکند، پیشرانه ی جامد از بخش میانی به سمت کناره شروع به سوزش مینماید. شکل کانال میانیِ تعبیه شده در میانِ پیشرانه ی جامد، تعیین کننده ی شتاب و الگوی سوزش میباشد. بنابراین نوع طراحی کانال، وسیله ای برای هدایت نیروی پیشران (تراست) به شمار میرود. بر خلاف پیشران های مایع، پیشرانهای جامد چندان هدایت پذیر نیستند و پس از روشن شدن آنها، امکان هدایت فرآیند کار پیشران و در صورت نیاز خاموش کردن، تقریباً ناممکن است. بیشتر این دسته از پیشران ها پس از روشن شدن تا وقتی که تمامی پیشرانه مصرف شود، میسوزند.
پیشرانه های همگن به دو دسته ی تکپایه و دوپایه بخش پذیرند.
پیشرانه های تکپایه،بیشتر “نیتروسلولزی” میباشد که دارای هر دو ویژگی اکسیدکنندگی و احیاکنندگی میباشد.
پیشرانه های دوپایه، بیشتر دارای نیتروسلولز و نیتروگلسیرین میباشند، که با یک پلاستیسایزر، پر میشوند.
در شرایط عادی، پیشرانه های همگن، ایمپالس ویژهای بالاتر از ۲۱۰ ثانیه ندارند وویژگی برتر آنها، در ایجاد نکردن دودهایی که دیده شده و رد بجا میگذارند میباشد؛ از این رو بیشتراز آنها در جنگافزارهای راهکنشی(تاکتیکی) استفاده میشود. بیشتر از این نوع پیشرانه ها، در انجام گمارش کمکی یا فرعی، همانند پرتاب قطعات بدرد نخور به دریا یا در سامانهی جدایش یک بخش موشک از بخش دیگر آن، استفاده میشود.

پیشرانه های موشکی -۲

ادامه پیشرانه های جامد…
پیشرانه های جامد دو خانواده دارند:

۱-همگن
۲- مرکب

هر دو نوع این پیشرانه ها، متراکم بوده، در دمای معمولی پایدار میباشند و به سادگی میتوان آنها را نگهداری نمود .
پیشرانه های مرکب پیشرفته
پودرهای ناهمگنی (مخلوط) میباشند که شامل یک نمک کریستاله شده یا نمکهای معدنی بسیار نرم، مثل پرکلرات آمونیوم میباشند. این نمکها نقش اکسیدکنندگی داشته، بین ۶۰% تا ۹۰% وزن پیشرانه را تشکیل میدهند.
جزء احیاشونده یا سوخت، معمولاً آلومینیوم میباشد. پیشرانه بوسیله ی یک بایندر نظیر پلی اورهاتان یا پلیبوتادیان _ که به عنوان سوخت مورد استفاده قرار میگیرند _ کنار یکدیگر نگه داشته میشوند.
افزون بر آنچه گفته شد، گاهی ترکیبات دارای کاتالیست نیز، برای کمک به افزایش شتاب سوزش و یا آسان نمودن فرآیند تولید پیشرانه، به سوخت جامد افزوده میشود. فراورده پایانی جسمی مانند لاستیک با استحکامی نزدیک به پاککن لاستیکی سفت است.
پیشرانه های مرکب: بیشتر با نوع بایندر استفاده شده شناخته میشوند.
دو نوع بایندر،بیشتر مورد استفاده قرار میگیرند:

۱-پلیبوتادیان اکریلیک اسید اکریلونیتریل (پی.بی.اِی.ان) 
۲-هیدروکسی ترمیناتور پلی بوتادیان (اِچ.تی.پی.بی)

فرمولاسیون «پی.بی.اِی.ان» نسبت به فرمولاسیون «اِچ.تی.پی.بی» ایمپالس ویژه، دانسیته و شتاب سوزش میشه گفت بالاتری دارد. به هرحال، پیشرانه ی «پی.بی.اِی.ان» چالشهایی را در امیختگی و تولید دارد که به شوند نیاز به بالابردن دما جهت تهیه آن ایجاد میشود.
بایندر «اِچ.تی.پی.بی» بسیار قوی تر و انعطاف پذیرتر از «پی.بی.اِی.ان» میباشد. از ویژگیهای خوب این دو پیشرانه میتوان به ویژگی های مکانیکی مناسب و پتانسیل زمان سوزش درازتر نسبت به پیشرانه های همگن، اشاره کرد.
پیشرانه های جامد، تنوع کاربری خوبی دارند. بیشتر پیشران های جامدِ کوچک، بعنوان شتاب دهنده های بخش پایانی ماهواره برها و یا برای جابجایی سامانه های کیهانی به مدارهای بالاتر، مورد استفاده قرار میگیرند.
پیشران های جامدِ متوسط کاربردهای دیگری دارند، مانند؛۱-«بخش کمک کننده ی بار مفید» (پی.اِی.ام) 
۲- «مرحله ی پایانی اینِرشیال» (آی.یو.اِس) 
که اینها تراستر های کمکی شمرده میشوند و موجب رسیدن ماهواره به مدار بالاتر یا افزایش برد و جابهجایی خط سیر موشک، میشوند.
در پرتابگرهای کیهان پیمای شاتل، موشک دلتا و تیتان از پیشران های جامد، برای افزایش تراست _ به ویژه در بخش نخست _ استفاده میشود؛ به این تقویت کننده های تراست، بوستر سوخت جامد گفته میشود. در پرتابگر کیهان پیمای شاتل، از بوسترهای سوخت جامد بزرگی استفاده میشود که هر یک شامل ۵۰۰ تن (۱۱۰۰۰۰۰ پوند) پیشرانه میباشد و میتواند نیروی پیشرانی بیش از ۱۴۶۸۰ تن کیلوگرم (یا ۳۳۰۰۰۰۰ پوندنیرو) تولید نماید.

پیشرانه های موشکی -۳

در این بخش با تمامی گونه های پیشرانه های مایع آشنا می شویم

پیشرانه های مایع

در یک موشک سوخت مایع، سوخت و اکسیدکننده در باک های جداگانه نگهداری میشوند و از راه سازوکاری که برگرفته از لوله ها، شیرها و توربوپمپ میباشد، به اتاقک سوزش وارد میشوند و میسوزند. با احتراق پیشرانش(سوخت) گاز داغی ساخته میشود که در هنگام گذر از اتاقک بر شتاب آن افزوده میشود و از دمای آن کاسته میشود. به عبارت دیگر اتاقک سوزش، انرژی شیمیایی سوخت را به انرژی جنبشی بدل میکند و این است که نیروی پیشران (تراست) ایجاد میگردد.
موتور های سوخت مایع از نظر پیچیدگی نقطه ی مقابل موتور های سوخت جامد هستند اما به هرحال به ازای پیچیدگیِ پیشرانه ای سوخت مایع، مزایایی هم دارند که از آن جمله، میتوان به این مورد اشاره نمود که در پیشرانهای سوخت مایع، با کنترل جریان پیشرانه به اتاقک سوزش، میتوان کاهش یا افزایش نیروی پیشران، خاموشی یا روشن نمودن دوباره پیشران را شوند گردید در حالی که در پیشران های سوخت جامد در با اینکه ساده اند، چنین امکانی شدنی نیست.
یک سوخت خوب، سوختی است که دارای ضربه ی ویژه ی بالایی باشد یا از جنبهی دیگر، شتاب خروج گازهای داغ از شیپوره(نازل) آن زیاد باشد. بالا بودن این شتاب میتواند باعث بالا بودن گرمای سوزش و گازهای خروجی و یا کمتر بودن وزن مولکولی گاز داغ، باشد.
فاکتورهای مهم دیگری نیز در خوب بودن یک سوخت دخالت دارد از آن جمله میتوان به جرم حجمی، دمای نگهداری و سمی بودن سوخت اشاره نمود.
استفاده از سوختی با جرم حجمی پایین به این دلیل است که باک های بزرگی برای ذخیره ی آن در موشک نیاز میباشد، و این امر افزایش وزن موشک را به همراه خواهد داشت. سوختی با دمای نگهداری پایین نیازمند یک سامانه ی برودتی جهت نگهداری است و مخازن نگهداری آن باید دارای عایق کاری ویژه باشد.
بدیهی است استفاده از این افزارها نیز وزن موشک را افزایش خواهد داد. همچنین سمی بودن سوخت مهم است، چراکه چالشهای ایمنی زیادی را، در زمان جابجایی، ترابری، نگهداری و کار با سوخت ایجاد خواهد میکند. افزون بر این بیشتر چنین سوختهایی بسیار خورنده نیز میباشند.
سوختهای مایعی که در موشکهای حامل (یا ماهواره بر) بازرگانی(ونه جنگاوری) استفاده شدهاند را، میتوان در سه گروه دسته بندی نمود:

• مواد نفتی

• سرمازا

• خودمشتعل

• 
  

پیشرانه های نفتی

سوخت هایی هستند که از اجزاء نفت خام فراوری شده، ساخته میشوند و شامل امیخته ایی از هیدروکربنهای پیچیده میباشند. هیدروکربنها دسته ای از ترکیبات آلی هستند که تنها دارای کربن و هیدروژن میباشند. یکی از مواد نفتی استفاده شده برای سوخت موشک، کروسین سنگین است که در آمریکا آن را «آر پی – ۱» مینامند.
سوختهای نفتی بیشتر در ترکیب با اکسیژن مایع – به عنوان مولفه ی اکسیدکننده ی پیشرانه ی موشک – استفاده میشوند. کروسین نسبت به سوختهای سرمازا ضربه ی ویژه ی کمتری دارد، اما بهتر از سوخت های خود مشتعل شونده میباشد.
کروسین یا «آر پی – ۱» را میتوان سوخت تمیزی دانست که برای نخستین بار در سال ۱۹۵۷ در امریکا مورد استفاده قرار گرفت. نخستین پیشینه استفاده از سوخت، با مشخصه هایی مانند پسماند قیرمانند در کانالهای خنک کاری پیشران، دوده ی بیش از اندازه، کُک و نیز سایر رسوبات در مولدگازِ پیشران، همراه بود.
با آن که برای از بین رفتن این اثرات نامطلوب کارهایی زیادی انجام گرفت اما کروسین های تازه نیز پسماندهایی را موجب میشدند که باعث کم شدن مدت زمان کاربری آنها میگردید.

پیشرانه های موشکی -۴

در این بخش در ادامه گفتار پیشرانه های موشکی با برخی دیگر از انواع پیشرانه های مایع آشنا می شویم.
پیشرانه های سرمازا
پیشرانه های سرمازا گازهایی هستند که در دماهای بسیار پایین به صورت مایع نگهداری میشوند. معروفترین پیشرانه های سرمازا، هیدروژن مایع – به عنوان سوخت «ال اچ۲» – و اکسیژن مایع «ال اُ ایکس یا ال اُ ۲» – به عنوان اکسیدکننده – میباشند. هیدروژن در دمای ۲۵۳- درجه سانتیگراد و اکسیژن در دمای ۱۸۳- درجه سانتیگراد مایع میباشند.
تامین دمای پایین پیشرانه های سرمازا، مشکلاتی را در نگهداری طولانی مدت آنها، موجب میشود. به همین دلیل این نوع پیشرانه ها برای استفاده در موشکهای نظامی که بایستی مدتها به صورت آماده ی پرتاب، نگهداری شوند، چندان خوشایند و مطلوب نیست. بعلاوه هیدروژن مایع دارای جرم حجمی بسیار کمی است (۰۷۱/۰ گرم در هر میلیلیتر) لذا برای نگهداری آنها نسبت به سوخت های دیگر به تانک هایی با حجم چندین برابر بزرگتر نیاز داریم. این مشکلات باعث شده که زوج پیشرانه ی «اکسیژن مایع – هیدروژن مایع» عملیاتی نباشند. ضربه ی ویژه ی هیدروژن مایع حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد بیشتر از سایر سوختهای موشکی است و این یکی از مزایای اساسی این زوج موفق است!اکسیژن مایع و هیدروژن مایع به عنوان پیشران های با کارایی بالا، در موتورهای شاتل های فضایی استفاده میشوند. از این زوج در موتورهای مراحل بالای موشک های «ساتورن یک بی» و «ساتورن ۵» استفاده شده است. امریکا اولین موشک ،پیشرانش «اکسیژن مایع – هیدروژن مایع» خود را در سال ۱۹۶۲ استفاده کرد.

از دیگر سوختهای سرمازا با خواص مناسب برای سامانه های پیشران فضایی، میتوان به متان (با نقطه جوش ۱۶۲- درجه ی سانیگراد) اشاره نمود. پیشرانه ی «متان و اکسیژن مایع»، ویژگی های بارزتری نسبت به پیشرانه های قابل نگهداری دارد، همچنین نسبت به پیشرانه ی «اکسیژن مایع – هیدروژن مایع» حجم کمتری را اشغال میکندو نسبت به پیشرانه های هایپرگولیکِ معمول (خود مشتعل) وزن موشک حامل، کمتر میباشد. پیشرانه ی «متان و اکسیژن مایع» تمیز میسوزد، سمی نیست و میتوان آن را از منابع طبیعی تهیه نمود. البته از لحاظ تاریخی هیچ تست پرتابی با این زوج پیشرانه انجام نشده است و تعداد تستهای زمینی که با این سوخت زده شده نیز، محدود میباشد. شاید دلیل این امر آن است که طراحی موشک های جدیدی که بتواند با زوج «متان و اکسیژن مایع» کار کند، در مقابل استفاده از موشکهای قدیمی بسیار بالاست.موتورهایی که با فلورین مایع (با نقطهی انجماد ۱۸۸- درجه ی سانتیگراد) میسوزند، به پیشرفت های جالبی رسیده اند و به طور موفقیت آمیزی شلیک شده اند. فلورین به شدت سمی است اما یک اکسیدکننده ی بسیار عالی میباشد و تقریباً به طور شدیدی با اغلب عناصر و ترکیبات به جز نیتروژن – که گاز نجیبی است ! – واکنش میدهد و ترکیبات فلورینه تولید مینماید. علیرغم سمیت بالا، وجود فلورین موجب بالا رفتن عملکرد موتورها میگرد. فلورین میتواند با اکسیژن مایع مخلوط شود و ویژگیهای موتورهای «اکسیژن مایع – هیدروژن مایع» را بهبود ببخشد. نتیجهی اختلاط را «اف ال اُ ایکس» مینامند. چون فلورینها سمیت بسیار بالایی دارند، در اغلب نمایشگاههای بین المللی هوافضایی مطرود هستند.بیشتر فلورینها شامل ترکیباتی از قبیل کلرین پنتافلورید میباشند که به عنوان اکسیدکننده در عملیات فضایی دوردست استفادهی گستردهای دارند.

پیشرانه های موشکی -۵

 بخش پایانی پیشرانه ها…

پیشرانه های خود مشتعل شونده
پیشرانه هایی هستند که سوخت و اکسیدکننده به طور مجزا درون محفظه احتراق تزریق میشوند و بدون نیاز به آتشزنه و فقط با برخورد با یکدیگر، شعله ور میشوند. دقت کنید که دیگر پیشرانه هایی که تاکنون از آنها نام بردیم برای شروع احتراق به آتشزنه نیاز دارند. استارت آسان و قابلیت استارت مجدد از مزایای پیشرانه های خودمشتعل میباشند که آنها را برای سامانه های مانوری فضاپیماها – که نیاز است بارها خاموش و روشن شوند – ایده آل نموده است. همچنین چون در دمای معمولی به صورت مایع میباشد، در این نوع سوختها با مشکلات و مسائلی پیشرانه های سرمازا روبرو نیستیم. خودمشتعل ها (هایپرگولیکها) بسیار سمی هستند و میبایست با نهایت دقت جابجا شوند.معمولترین سوختهای خودمشتعل (هایپرگولیک) شامل هیدرازین، مونومتیل هیدرازین(ام ام اچ) و دی متیل هیدرازین نامتقارن (یو دی ام اچ) میباشند. هیدرازین به عنوان سوخت موشک از ویژگیهای مناسبی برخوردار است، اما چون دارای نقطه ی انجماد بالایی است و ناپایدار میباشد، نمیتوان به آن به عنوان یک عامل خنک کننده اطمینان نمود چون ساختار موتورهای سوخت مایع به گونه ای است که هر مولفه ی پیشرانه(سوخت) باید بتواند خنک کننده ی خوبی نیز، باشد.
«ام ام اچ» نسبتاً پایدارتر است و تا نقطه ی انجمادش عملکرد خوبی دارد و به عنوان پیشرانه در فضاپیماها استفاده میشود. «یو دی ام اچ» دارای نقطه ی ذوب پایین تری است و از پایداری دمایی مناسبتری برخوردار میباشد و در موتورهای بزرگ – که با مولفه ی سوخت خنک میشوند – کاربرد دارد. در نتیجه «یو دی ام اچ» به طور معمول در موشکهای حامل (ماهواره برها) استفاده میشود و نسبت به سایر مشتقات هیدرازین از کارایی مناسبتری برخودار است. از این سوخت، در سوختهای ترکیبی، مانند آیروزین ۵۰ (یا ۵۰ – ۵۰) – که مخلوطی از ۵۰ درصد «یو دی ام اچ» و ۵۰ درصد هیدرازین میباشد – استفاده شده است.
آیروزین ۵۰ تقریباً پایدارتر از «یو دی ام اچ» بوده، عملکرد بهتری دارد.از اکسیدکننده های خودمشتعل معروف و معمول میتوان به تتروکسید نیتروژن «ان تی اُ» و اسیدنیتریک اشاره نمود. تتروکسید نیتروژن خورندگی کمتری نسبت به اسید نیتریک دارد و عملکرد بهتری از خود نشان میدهد، اما از نقطهی ذوب بالایی برخوردار است. در نتیجه وقتی نقطهی انجماد چندان اهمیت نداشته باشد، تتروکسید نیتروژن بهترین گزینه برای اکسیدکنندگی میباشد.
در امریکا، اسیدنیتریکی که به عنوان اکسیدکننده استفاده میشود، از نوع «اِی – ۳» است و اسید نیتریک دودکنندهی قرمز ممانعتشده «آی آر اِف اِن اِی» نامیده میشود. «آی آر اِف اِن اِی» حاوی اسیدنیتریک، ۱۴ درصد تتروکسید نیتروژن، ۵/۱ تا ۲ درصد آب و ۶/۰ درصد فلوریدهیدروژن میباشد. در این مخلوط فلوریدهیدروژن به منظور ممانعتکنندهی خوردگی افزوده میشود.مشخصات نظامی «آی آر اِف اِن اِی» و «یو دی ام اچ» برای اولین بار به ترتیب در سالهای ۱۹۵۴ و ۱۹۵۵ در امریکا انتشار یافت. در خانوادهی موشکهای تیتان، موشکهای ماهواره بر دلتا ۲ از آیروزین ۵۰ و «ان تی اُ» استفاده شده است. از زوج «ان تی اُ + ام ام اچ» در سامانه هاD پیشرانِ، مانور مداری و واکنش شاتلهای فضایی استفاده شده است.
استفاده از زوج پیشرانه «آی آر اِف اِن اِی» و «یو دی ام اچ» در موشکهای تاکتیکی در فاصله سالهای ۱۹۷۲-۱۹۹۱ در بین دو ابرقدرت موشکی، بسیار معمول بوده است. بیشتر اوقات از هیدرازین به عنوان تک پیشرانه، در موتورهای تجزیه ای کاتالیتیکی استفاده میشود. در این موتورها، سوخت مایع در حضور یک کاتالیست، تجزیه میشود و گاز داغ مورد نیاز برای پیشرانندگی را ایجاد میکند. تجزیه هیدرازین دمایی حدود ۹۲۵ درجه سانتیگراد و ضربه ویژه ای حدود ۲۳۰ یا ۲۴۰ ثانیه تولید مینماید. هیدرازین هنگام تجزیه به هیدروژن و نیتروژن، یا آمونیاک و نیتروژن شکسته میشود.

پیشرانه های مایع قدیمی

الکلها به طور معمول به عنوان سوخت موشک، طی سالهای اولیه توسعه ی فناوری موشکی مورد استفاده قرار میگرفتند. موشک آلمانی «وی۲» و همچنین موشک زمین به زمین ردستون امریکا، با اکسیژن مایع و اتانول) کار میکردند. به هر حال در روند پیشرفتهای فناوری موشکی، با افزایش کارایی سوختها، از الکلها استقبال چندانی نشد و آنها خیلی زود کنار گذاشته شدند. پروکسیدهیدروژن یکی از اکسیدکننده های قابل توجه میباشد که در موشک انگلیسی بلک آرو استفاده شده بود. غلظت های بالای پروکسید هیدروژن را «های تست پروکسید یا «اچ تی پی» مینامند. عملکرد و جرم حجمی «اچ تی پی» کمتر از اسیدنیتریک است و از سمیت و خورندگی کمتری برخوردار میباشد. «اچ تی پی» نقطه ی انجماد پایینی دارد و ناپایدار میباشد. گرچه هیچ موقع از آن به عنوان عامل اکسیدکننده در موشکهای بزرگِ دومولفه ای استفاده نشده است ولی دیده شده که به عنوان پیشرانه یک مولفهای مورد استفاده قرار گرفته است. «اچ تی پی» در حضور کاتالیست به اکسیژن و بخار فوق گرم تبدیل میشود و ضربهی ویژه  ای حدود ۱۵۰ ثانیه ایجاد مینماید.

دسته بندی موشک ها

– گونه های موشک
از دیدگاه نظامی برپایه جایگاه پرتاب و جایگاه برخورد یا هدف می توان موشکها را به چهار دسته تقسیم کرد:
1-موشک سطح به سطح
2-موشک سطح به هوا
3-موشک هوا به هوا
4- موشک هوا به سطح
از دیدگاه دیگر نظامی بر پایه راه و روش حرکت می توان موشک را بر دو گونه پایه شناسایی نمود:
1- موشک کروز

2-موشک بالستیک

موشکهای بالستیک و کروز:
موشکهای بالستیک به موشکهایی میگویند که تا ارتفاع بسیار بالایی اوج می گیرند(که این قسمت راه با پیشران روشن انجام میشود) و ادامه راه را با استفاده از نیروی گرانش زمین به سمت هدف میروند که مانند یک سقوط آزاد البته با هدایت درست است. برخی از موشک های بالستیک حتی از اتمسفر نیز رد شده و دوباره به اتمسفر زمین باز میگردند که برد بسیار بالایی دارند.
موشک های کروز نیز دارای چهار ویژگی عمده هستند:
موشک کروز در بخشهای پایین اتمسفر (نزدیک۳۰ کیلومتر) از نیروی “برا”ی آیرودینامیکی(نیرویی که موشک یا هواپیما را روی هوا نگه میدارد) استفاده میکند.
در هنگام پرواز توانایی جابجایی مسیر و بلندای پرواز بوده و میتواند چندین بار این کار را تکرار کند. · بردی بیشتر از ۵۰ کیلومتر دارد.(بین ۵۰ تا ۳۰۰ کیلومتر) در یک پرواز ساده یکسره، موشک در تمام راه پروازی هدایت شده ودر برگیرنده گونه های گوناگونی از سر جنگی است. موشکهای کروز بیشتر از فناوریهای مورد استفاده در هواپیما استفاده میکنند و دارای کلاهک همانند، کوچکتر و ارزانتر از موشکهای بالستیک هستند. به کارگیری سامانه های ناوبری و هدایت پیشرفته دقیق مانند جی پی اس و گلوناس، باعث شده است تا نسبت به موشکهای بالستیک دقت بیشتری را دارا بوده و از همینرو از گسترش و تیراژ ساخت بیشتری نیز برخوردار باشند.
(موشک کروز پرتابه ای است که نیروی جلوبرندگیش را از یک پیشران جت (بیشتر نوع توربوفن) بدست میاورد؛ بنابراین برپایه واژه های راکت و موشک، اصلا موشک نیست ولی همه جا این واژه به کار میرود.پیشران موشک کروز، در تمام راه روشن است و گاهی ، این موشک بال هم دارد. از اینرو به دلیل داشتن بال و پیشران جت، گاهی به آن «هواپیمای کوچک بدون سرنشین» یا «موشک بالدار» هم میگویند. این موشکها بیشتر، درسقف پرواز پایین حرکت میکنند.)

سامانه های هدایتگر موشک

به طور کلی میتوان گفت، هدف اصلی بیشتر موشک های نظامی، رساندن یک سرجنگی مشخص به یک هدف تعیین شده، میباشد. سرجنگی به همراه «سامانه ی هدایت و کنترل» و موتور، درون بدنه ی موشک میباشد که نهایتا، این بدنه بایستی به هدف تعیین شده برسد. بیشتر موشک ها از سطوح آیرودینامیکی برای کنترل استفاده میکنند که بسیاری از افراد، از عبارت کلی پره برای اشاره به این سطوح استفاده میکنند. با این وجود، طراحان موشک، نسبت به نامگذاری آنها دقیقترهستند و عموما این سطوح را در سه گروه اصلی قرار میدهند:

 کاناردها
 بالها
 بالکها

رفتار سطوح اساسا به صورتهای مختلفی است که بسته به موقعیت آنها نسبت به مرکز جرم موشک، متفاوت است. عموما یک بال، سطح نسبتا بزرگی است که پشت مرکز جرم قرار میگیرد. این در حالی است که کانارد سطحی نزدیک به نوک موشک و بالک، در انتهای دم موشک میباشد.

بیشتر موشکها حداقل به یکی از این سطوح آیرودینامیکی مجهز میشوند، مخصوصا بالکها که باعث پایداری پرواز موشک میگردند. علاوه بر این، بسیاری از موشکها به یک مجموعه از سطوح کنترلی دیگر برای ایجاد نیروی لیفت(برا) اضافی یا کنترل بیشتر، مجهز میگردند ولی طراحی های بسیار کمی هستند که از هر سه مجموعه ی این سطوح کنترلی، استفاده کرده اند.از آنجایی که بیشتر هواپیماها، دارای دم های افقی و عمودی ثابت و بالکها و سطوح بالابر متحرک هستند، موشکها نیز از سطوح تمام متحرک برای رسیدن به هدف مشابه استفاده میکنند.
به منظور گردش موشک در حین پرواز، حداقل یک مجموعه از سطوح کنترلی آیرودینامیکی برای گردش حول یک نقطهی مرکزی مورد نیاز است. برای چنین کاری، زاویه ی حمله پره به قدری تغییر میکند که نیروی برآی آن تغییر کند. تغییر راستا و اندازه ی نیروهای موثر بر موشک، باعث حرکت آن در جهت دیگر میگردد و به پرتابه قابلیت مانور در مسیر خود و هدایت به سمت هدف تعیین شده را میدهد. یک نمونه از انحراف سطوح کنترلی موشک «اِی آی اِم_۹اِم سایدویندر» است.مفاهیم اولیه ی کاناردها، بالها و بالکها اصولا به یکدیگر نزدیک هستند و همگی به عنوان کنترل های آیرودینامیکی شناخته میشوند. علاوه بر این روشهای کنترل متداول، روش نسبتا جدیدی که در سامانه های مانوری موشکها به کار برده شده،سامانه ی کنترل غیرمتعارف است. بیشترین سامانه های کنترل غیرمتعارف، از روش هایی چون کنترل بردار نیروی پیشران (تی وی سی) یا تعامل جت (جی آی) بهره میگیرند.
تا به این جا، چهار دسته ی اصلی سامانه های کنترل موشک را معرفی کردیم. سامانه های کنترل بالک، کنترل کانارد، کنترل بال و کنترل غیرمتعارف. در بخش بعدی نگاهی دقیقتر به هریک از این مجموعه ها می اندازیم…

سامانه های هدایتگر موشک -۲

کنترلگر بالک

این نوع کنترل شاید متداول ترین نوع کنترل در موشک ها باشد، مخصوصا برای موشک های برد بلندِ هوا به هوا، مثل اِمرام و موشک های سطح به هوایی مثل موشک های پاتریوت و رولاند. دلیل اصلی برای استفاده از این سامانه کنترلی، این است که بالک کنترلی، مانورپذیری بسیار خوبی را در زوایای حملهی بالا ایجاد میکند. پیش از این، از بالک برای مانورپذیری هواپیماها بسیار استفاده شد بود. موشک هایی که از بالک های کنترلی استفاده میکنند، غالبا به یک بال ثابت هم مجهز میشوند، تا این بال، نیروی برآ و برد بیشتری را ایجاد نماید. نمونهی موشک هایی که با این سامانه کنترلی کار میکنند، موشک های هوا به زمینی چون ماوریک و AS-30 و موشکهای سطح به سطحی چون هارپون و اگزوست اشاره کرد.
موشکهای کنترل بالک، به ندرت دارای کانارد هستند، گرچه به عنوان مثال نقــض میتوان از موشـک «AIM-9X سایدویندر» نام برد. ۲۳ نمونه از موشکهایی که از بالک کنترلی استفاده میکنند در شکل نشان داده شده اند.

علاوه بر این موشکها، بعضی بمبها از کنترل بالکی استفاده میکنند که به عنوان مثال میتوان به سری جِیدَم_ از بمبهای هدایتشونده با GPS اشاره کرد.

کنترل با کانارد

کنترل کانارد هم در موشک ها بسیار متداول است، مخصوصا برای موشک های برد کوتاهِ هوا به هوایی مثلِ؛ موشک «AIM-9M سایدویندر». مزیت اصلی استفاده از کنترل کانارد، مانورپذیری بهتر در زوایای حمله کم است. اما باید در نظر داشت که کاناردها در زوایای حمله زیاد به علت ایجاد جدایش جریان پشت کانارد _ که باعث ایجاد واماندگی در آن میگردد _ عملا بی اثر میشود. از آنجا که کاناردها جلوتر از مرکز جرم قرار میگیرند، این حالت، باعث ایجاد ناپایداری گشته، رفع آن مستلزم استفاده از بالکهای ثابت بزرگی به منظور حفظ پایداری موشک است. این دو مجموعه از سطوح کنترلی ( بالک و کانارد) معمولا نیروی برآی کافی را ایجاد میکنند که نتیجتا استفاده از بال را در این موشکها غیرضروری مینماید. تصویر، دوازده نمونه از موشکهای کنترل کانارد را نشان میدهد.

یک زیرمجموعه از موشک های کنترل کانارد، موشک هایی با کاناردهای دوتکه هستند. کاناردهای دوتکه یک سازوکار پیشرفته ی نسبتا جدید است که در نسل های آخر موشکهای هوا به هوای برد کوتاهی مثل پیتون۴ و AA-11روسی، به کار گرفته شده اند. عبارت «کانارد دوتکه» به این معنی است که موشک از دو مجموعه کانارد، در کنار هم استفاده میکند، که معمولا بدون فاصله، پشت سرهم قرار میگیرند. کانارد اول معمولا ثابت بوده در حالی که کانارد دوم متحرک است.مزیت اصلی ترکیب بندی دو کانارد، آن است که مجموعه ی کانارد اول یک گردابه ی قوی ایجاد میکند که باعث کاهش سرعت جریان هوا بر روی مجموعهی دوم کانارد میشود. در نتیجه کارایی مجموعه افزایش مییابد. علاوه بر این، گردابه ی حاصل، جدایش را به تاخیر انداخته و اجازه میدهد که کانارد دوم قبل از رسیدن به واماندگی به زوایای حمله بزرگ دست یابد. این قابلیت رسیدن به زوایای حمله بزرگ، مانورپذیری بیشتری را به موشک در مقایسه با موشکی با یک کانارد میدهد. بسیاری از بمبهای هوشمند از سامانه های کنترلی کانارد استفاده میکنند که اکثر، بمب های هدایت لیزری _ مانند بمب های سری پاووِی میباشند.

سامانه های هدایتگر موشک -۳

کنترل بال

کنترل بال یکی از روش های نخستین کنترل موشک بود؛ اما در طرح های امروزی کمتر رایج است. بیشتر موشک هایی که از کنترل بال استفاده میکنند، موشک های برد بلند مثل اسپارو، سی اسکودا و هارم هستند. مزیت اصلی کنترل بال، این است که یک تغییر در وضعیت بال، پاسخ سریعی را با وجود حرکت کم بدنه، ایجاد میکند. این مشخصه باعث خطای کمتر در ردیابی جستجوگر شده و باعث میگردد که موشک بر روی هدف خود حتی در حین مانورهای طولانی قفل بماند. ایراد اصلی این سامانه این است که بال ها، برای ایجاد نیروی برآی کافی و نیروی کنترلیِ موثر، بایستی بزرگ باشند که نهایتا باعث افزایش ابعاد موشک میگردد. علاوه بر این، بالها گردابه های قوی ایجاد میکنند که بر خلاف بالکها باعث چرخش موشک گرد محور خودش (رول زدن موشک) میگردد. این رفتار به عنوان رول القاءشده شناخته شده و اگر اثر آن به اندازه ی کافی بزرگ باشد سامانه ی کنترل نمیتواند آن را حذف کند. چند مثال از موشکهای کنترل بال در شکل نشان داده شده است.

کنترلگرهای نامتعارف

سامانه های کنترل غیرمتعارف، دسته ی بزرگی از سامانه های کنترل موشک به حساب می آیند که در بسیاری از این سامانه های کنترل، از روش کنترل بردار نیروی پیشران (تراست) برای هدایت موشک استفاده میکنند. کنترل بردار نیروی پیشران روشی است که در آن با منحرف کردن خروجی گازهای موشک، یک مولفه از بردار نیروی پیشران، در راستای افقی و عمودی ایجاد میشود. این نیروی اضافه، دماغه را در راستای دیگری قرار داده و باعث چرخش موشک میشود. روش دیگری که تنها اشاره ای به آن میشود جت های واکنشی نام دارد. جت های واکنشی خروجی های کوچکی روی سطوح موشک هستند که باعث ایجاد یک جت خروجی عمود بر سطوح پرتابه گشته و اثری مثل سامانه تغییر بردار نیروی پیشران (تراست) دارند.

این روشهای کنترل، غالبا به موشکهای هوا به هوایی مانند «اِی آی اِم_۹ایکس سایدویندر» و «آی.آر.آی.اِس_تی» _که مانورپذیری بسیار عالی دارند _ اضافه میشود. بزرگترین مزیت چنین کنترل هایی این است که میتوانند در سرعت های خیلی پایین و یا در خلاء _ یعنی جایی که فاقد جریان هوای کافی برای عملکرد سطوح کنترلی است _ به درستی عمل کنند. اولین ایرادی که به این سامانهها وارد است، ایناست که دقیقا بلافاصله بعد از خروج گازها از نازل موشک، عملکرد کنترلی خود را نشان نمیدهند.
نمونه هایی از موشک هایی که از کنترل های غیرمتعارف استفاده کرده اند، درشکل نشان داده شده است. نکته قابل توجه این که، در اغلب موشک هایی که به کنترلهای غیرمتعارف مجهز میشوند، نمیتوان به تنهایی به کنترل آنها برای مانورپذیری اعتماد کرد؛ لذا این روش به همراه سطوح آیرودینامیکی مانند کاناردها یا پرههای بالک، به صورت مکمل به کار میرود.

سامانه های دیگر

این نکته قابل ذکر است که بعضی از موشک های موجود، از کنترل هایی شبیه آنچه در هواپیماها به کار میرود، استفاده میکنند. این نوع سامانه های کنترلی معمولا دارای کنترل های سمتی_گردشی هستند که به همین دلیل، مانورهای یک موشکِ مجهز به این سامانه، مشابه هواپیما صورت میگیرد. از تسلیحاتی که از این نوع سامانه ها استفاده کرده اند، میتوان به بعضی از موشکهای کروز (مثلا موشکهای تامهاوک و اِی.ال.سی.اِم») اشاره کرد.

جمعبندی و سنجش روشها

بسته به ماموریت و هدفی که برای موشک تعریف میشود، سامانه ی کنترلی برای هدایت موشک انتخاب میگردد. در یک جمعبندی این روشها را مرور میکنیم:
از سامانه کنترل بالک در مواقعی که نیاز به کنترل در زوایای حمله زیاد باشد، استفاده میشود. در موشکهایِ دارای این سامانه ی کنترلی، از یک بال نیز برای ایجاد نیروی برآی اضافی، در کنار بالک استفاده میشود.
از سامانه ی کنترل کانارد بر خلاف بالک، جهت مانورپذیری در زوایای حمله کم استفاده میشود. در این موشک ها، از بالک هایی نیز جهت برقراری پایداری موشک استفاده میگردد.
سامانه ی کنترل بال (به عنوان نخستین سامانه کنترلی موشک) به گونه ای است که با کمترین تغییر در وضعیت بال، پاسخ سریعی بدون جابجایی بیش از اندازه در سامانه ایجاد میگردد، که به افزایش دقت ردیاب و جستجوگر موشک کمک میکند. در این سامانه برای این که نیروی برآی لازم نیز، به وسیله ی بال ایجاد میگردد، ابعاد بال افزایش یافته و در نتیجه ابعاد موشک نیز بیشتر خواهد شد.
در جاهایی که سطوح کنترلی کارایی مناسبی ندارند، مثل خلاء و یا پرواز در سرعت های پایین، سامانه کنترلی غیرمتعارف بهترین گزینه به شمار میرود.

موتورهای موشکی هیبریدی

در موشک‌های با پیشرانه‌ی ترکیبی سعی می‌شود که امتیازات پیشرانه‌های مایع و جامد با هم جمع شود. به همین خاطر سوخت را جامد و اکسیدکننده را مایع در نظر می‌گیرند. یک موتور موشک با پیشرانه‌ی ترکیبی شامل یک محفظه‌ی لوله‌ای شکل به عنوان محفظه‌ی احتراق می‌شود. این محفظه مشابه با موتورهای با پیشرانه‌ جامد است و از یک ماده‌ شیمیایی جامد پر شده است. بالای این محفظه‌ احتراق، مخزنی وجود دارد که حاوی یک مایع شیمیایی است. این مایع نقش اکسیدکننده را بازی می‌کند. این دو ماده‌ شیمیایی از نوع خود مشتعل هستند، یعنی پس از برخورد به یکدیگر بدون نیاز به جرقه‌ اولیه، آتش می‌گیرند. بنابراین با تزریق اکسیدکننده به درون محفظه‌ احتراق، سوزش اتفاق می‌افتد و نیروی پیشرانش تولید می‌شود. با کنترل میزان اکسیدکننده -که به راحتی با استفاده از یک شیر صورت می‌گیرد-، می‌توان سوزش در محفظه‌ احتراق را کنترل کرد. با قطع این جریان می‌توان احتراق موتور را متوقف کرد و با باز کردن دوباره‌ شیر می‌توان دوباره موتور را به راه انداخت.
مزایای پیشرانه هیبریدی:
· قابلیت توقف و راه‌اندازی دوباره و داشتن نیروی جلوبرندگی متغیر (کنترل پذیری بالا)؛ مانند موتورهای با پیشرانه‌ی مایع؛ که این قابلیت در موتورهای سوخت جامد یا وجود ندارد و یا بسیار به سختی انجام می‌پذیرد.
· تولید انرژی بیش‌تر نسبت به موتورهای با پیشرانه جامد
· قابلیت ذخیره و انبارشوندگی به مدت طولانی؛ مانند موتورهای با پیشرانه جامد
· دارا بودن نیمی از پیچیدگی‌های توربوماشینی (پمپ و لوله‌کشی) موتورهای با پیشرانه‌ی مایع، به خاطر حذف یکی از مولفه‌های سوخت مایع و وجود تنها یک مولفه مایع
· حساسیت کم‌تر در مقابل خوردگی نسبت به پیشرانه‌های جامد، به خاطر حذف اکسیدکننده‌ جامد
· ایمنی بالاتر نسبت به پیشران‌های جامد؛ زیرا سوخت و اکسیدکننده از قبل با هم ترکیب نشده‌اند و احتمال آتش‌گرفتن تصادفی آن‌ها از بین می‌رود.

معایب پیشرانه هیبریدی:

در مورد معایب پیشرانه‌های ترکیبی هم می‌توان گفت که آن‌ها نسبت به پیشرانه‌های مایع انرژی کم‌تری تولید می‌کنند (زیرا سوخت با سرعت کم‌تری در آن‌ها می‌سوزد) و از موتورهای با پیشرانه‌ جامد پیچیده‌تر هستند.
موتورهای با پیشرانه‌ ترکیبی هنوز در مرحله‌ تحقیقاتی هستند و در زمینه‌ی نظامی، چندان عملیاتی نشده‌اند. کاربردهای تحقیقاتی آن‌ها، البته جالب است. به عنوان نمونه محققان از آن‌ها برای شتاب بخشیدن به موتورسیکلت‌ها و اتومبیل‌های تحقیقاتی که سعی در شکستن رکورد سرعت زمینی داشتند، استفاده کرده‌اند. همچنین امنیت بالای آن‌ها باعث شده است تا طراحان، این نوع پیشرانه را در برنامه‌های انسان پرنده یا پرواز انسانی  استفاده کنند. یکی از این آزمایش‌ها مربوط به شرکت امریکایی اسکیلد کامپوزیتز  می‌شود که در سال ۲۰۰۴ با استفاده از وسیله‌ای به نام کشتی فضایی یک  انجام شد. در این آزمایش یک خلبان آزمایش‌کننده  به نام میشل ملویل  با استفاده از کشتی فضایی یک -که از یک هواپیما پرتاب شد و مجهز به موشکی ترکیبی بود- به ارتفاع ۱۰۰ کیلومتری بالای سطح زمین، یعنی به فضا برده شد.
باید توجه داشت که این نوع موشک‌ها هنوز آن ‌قدر قدرتمند نشده‌‌اند که از روی سطح زمین، بتوانند انسانی را به فضا بفرستند؛ ولی برای ارسال تجهیزات نجومی و ماهواره‌های تمرینی به فضا استفاده می‌شوند.

• کلام آخر

ما مفتخریم اعلام کنیم که فعالیت ‌های ما تنها محدود  به کلاس های علمی و آموزشی نمی باشد .بلکه ما در فونیکس فرصتی را پدید آورده ایم که به کمک آن می توانید در وقت و هزینه خود صرفه جویی کنید و بازدهی را به طور چشمگیر افزایش دهید. زیرا در جامعه امروزی که نیاز ها  تغییر کرده اند.

راه حل های قدیمی جوابگوی مشکلات جدید ما نیستند و ما قادر خواهیم بود. با دانش و تخصص خود بهترین راه حل را برای شما به ارمغان آوریم با ارائه ی فعالیتهای صنعتی شرکت  فونیکس ساخت و تولید انواع پهپاد  و هواپیمای بدون سرنشین خدمات پس از فروش تعمیرات ، آموزش پرسنل و … در خدمت شماست.

همچنین  با طراحی دلخواه شما  در زمینه های  صنعتی و تفریحی  به صورت  اختصاصی

(طراحی انواع هواپیما ،بالن و …)شما را همراهی می نمائیم.